Κώστας Νάκος
Στη Βρετανία υπήρξε το γνωστό δημοψήφισμα όπου, με ελάχιστη είναι αλήθεια διαφορά, ο βρετανικός λαός τάχθηκε υπέρ της αποχώρησης από την Ε.Ε. Και στην Ελλάδα έγινε δημοψήφισμα το οποίο με ποσοστό 62% στρεφόταν κατά της ευρωπαϊκής πολιτικής, αλλά που δεν αμφισβητήθηκε ποτέ η παραμονή της στην Ε.Ε., γιατί δεν ήταν αυτό το ερώτημα του δημοψηφίσματος.
Στην μία περίπτωση, στην Ελληνική, ο ελληνικός λαός αρνήθηκε να στραγγαλιστεί από το πριγκιπάτο της Ε.Ε., χωρίς τελικά να το καταφέρει. Στην δεύτερη περίπτωση ο βρετανικός λαός ψήφισε κατά της Ε.Ε. για να…
Από την απάντηση που δίνει ο καθένας για το τι καταδίκασε ο βρετανικός λαός με το δημοψήφισμα, προσδιορίζεται και η πολιτική του στάση μετά το δημοψήφισμα. Σε κάθε περίπτωση όμως μεταξύ των δύο δημοψηφισμάτων, ή αλλιώς του γκρέξιτ και του μπρέξιτ υπάρχει μεγάλη διαφορά. Το ένα είχε μήνυμα κοινωνικής δικαιοσύνης, ενώ το άλλο εμπεριείχε μηνύματα εθνοφοβικά. Δεν είναι τυχαίο ότι στο βρετανικό δημοψήφισμα το μόνο κόμμα που ήταν καθαρά υπέρ του μπρέξιτ ήταν το ξενοφοβικό «κόμμα ανεξαρτησίας».
Στο βρετανικό λοιπόν δημοψήφισμα υπήρξε ένα αποτέλεσμα κατά το οποίο η συντηρητική και ξενοφοβική κοινωνία της Βρετανίας ψηφίζει μπρέξιτ και η παραδοσιακά δημοκρατική, όπως η σκοτσέζικη, ψηφίζει ενάντια. Παρ’ όλα αυτά έχει υπάρξει ένα δημοψήφισμα και ο βρετανικός λαός αποφάσισε. Αυτό είναι και το πρώτο ζήτημα, που έχει να κάνει με την τυπική ερμηνεία των πραγμάτων, δηλαδή με την τυπική θεσμική (αστική) δημοκρατία.
Το δεύτερο ζήτημα. Τα όσα ακολούθησαν του βρετανικού δημοψηφίσματος και τα όσα βιώνει ο βρετανικός λαός σήμερα με τα τρομοκρατικά διλλήματα που του βάζουν, αποτελούν μόνο μια λεπτομέρεια. Το πραγματικό παιχνίδι τρόμου δεν βρίσκεται στο βρετανικό έδαφος, αλλά στον παγκόσμιο χάρτη. Όπως είπε και ο δήμαρχος του Λονδίνου, η εποχή μας θυμίζει τα χρόνια πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το μπρέξιτ θα αποτελέσει ένα σημαντικό μέρος των παγκόσμιων εξελίξεων είτε αυτό πραγματοποιηθεί είτε όχι. Γιατί είναι και αυτό ενταγμένο στην προσπάθεια αλλαγής των οικονομικών συσχετισμών που βιώνουμε, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Με το αν δηλαδή θα γίνει αποδεκτή αυτή η αλλαγή (που δε γίνεται) από τους χαμένους της νέας αναδιανομής της παγκόσμιας πίτας. Ιστορικά, όσες φορές επιχειρήθηκε παγκόσμια αναδιανομή των αγορών, αυτό δεν έγινε αναίμακτα. Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια τέτοια περίοδο και μένει να δούμε αν θα επιβεβαιωθεί ή αν διαψευστεί το ιστορικό προηγούμενο.
Οι ΗΠΑ βρυχώνται και αρνούνται να βγουν οι χαμένοι αφήνοντας την εξέλιξη των πραγμάτων στη τύχη τους (διάβαζε ελεύθερη αγορά) και την υπερχρεωμένη οικονομία τους απροστάτευτη. Δεν είναι τυφλοί, βλέπουν γύρω τους τα άλογα να καλπάζουν, τη Ρωσία, την Κίνα και βέβαια τη Γερμανία καβάλα στο καθαρόαιμο άλογο του ευρώ. Όχι μόνο σε καθαρούς οικονομικούς αριθμούς, αλλά κυρίως σε ποιοτικά χαρακτηριστικά. Η επιβολή δασμών λοιπόν από τις ΗΠΑ στην Ε.Ε. κατά 25% στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου, υπήρξε ο σημαντικότερος παράγοντας στο να βρεθεί η γερμανική οικονομία σήμερα μισό βήμα πριν την ύφεση. Μια γερμανική οικονομία που έχει συρρικνωθεί στο δεύτερο τρίμηνο του 2019 κατά 0,1% και το ΑΕΠ της αυξήθηκε μόλις κατά 0,4% σε ετήσια βάση.
Στα ίδια ποσοστά κινείται και στο τρίτο τρίμηνο που διανύει. Η γερμανική οικονομία τρικλίζει γιατί η παραγωγή της είναι εξαρτημένη από τις εξαγωγές και επικεντρωμένη στη δημιουργία μεγάλων εμπορικών πλεονασμάτων. Και εδώ έρχεται το δημοψήφισμα της Βρετανίας. Μια αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. θα είναι μαχαιριά στη δοκιμαζόμενη τώρα γερμανική οικονομία, καθώς θα χάσει την δεύτερη μεγαλύτερη αγορά της Ε.Ε. (μετά τη γερμανική) η οποία στηρίζει τις εξαγωγές της και κυρίως την αυτοκινητοβιομηχανία της. Η συνολική αξία των εξαγωγών από τη Γερμανία στη Βρετανία σε αυτοκίνητα ήταν πέρυσι 84,4 δισ. ευρώ, ενώ οι επιπτώσεις από ένα σκληρό μπρέξιτ υπολογίζονται στα 10 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της Handelsblatt. Ενώ δεν θα μείνουν ανεπηρέαστες και οι περίπου 2500 γερμανικές εταιρίες που έχουν έδρα τους τη Βρετανία.
Οι παραδοσιακοί δεσμοί της αμερικάνικης και της βρετανικής οικονομίας αποτελούν σήμερα ένα ισχυρό όπλο στα χέρια του Τραμπ. Δεν είναι κρυφό ότι τα μεγαλύτερα οικονομικά λόμπυ που στήριξαν το «κόμμα ανεξαρτησίας» του Νάιτζελ Φάρατζ ήταν Αμερικανικά. Οι ΗΠΑ εξάλλου έχουν διακηρύξει σε όλους τους τόνους ότι θα είναι αρωγός, αλλά και ο γιατρός που θα επουλώσει τις πληγές της βρετανικής οικονομίας αν προκύψει σκληρό μπρέξιτ. Ο Τραμπ έχει καθησυχάσει τους βρετανούς διαβεβαιώνοντας ότι θα ανοίξει την αμερικάνικη αγορά για τις βρετανικές εξαγωγές, αντικαθιστώντας έτσι αυτήν της Ε.Ε.
Ο «ανισόρροπος» Τραμπ κρατάει βέβαια και τον φανερό άσσο στο μανίκι του, που θα είναι το συντριπτικό κτύπημα του όταν θελήσει να βάλλει δασμούς και στην γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία τη χρονική στιγμή που ο ίδιος θα επιλέξει. Οι ΗΠΑ αποτελούν για την Ε.Ε. την μεγαλύτερη αγορά για τα αυτοκίνητά της. Το 25% των αυτοκινήτων που εισάγουν οι ΗΠΑ είναι από την Ε.Ε. αξίας περίπου 50 δισ. ευρώ, από τα οποία η Γερμανία καλύπτει πάνω από το 50% αυτών των εξαγωγών.
Οι ΗΠΑ εμφανίζονται σήμερα σαν τον αδύναμο βασιλιά που θέλουν να του αρπάξουν το θρόνο. Φοβού όμως το πληγωμένο θηρίο. Έχουν εξαπολύσει λοιπόν έναν εμπορικό πόλεμο προς όλους τους ανταγωνιστές τους και θερμό πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Σταθερός σύμμαχός τους βέβαια η Βρετανία, η οποία τώρα με το μπρέξιτ εμφανίζεται σε ρόλο ρυθμιστή που μπορεί να γύρει την πλάστιγγα προ τη μια ή την άλλη μεριά. Προγνωστικά εδώ δύσκολα μπορούν να υπάρξουν, τόσο για το τι τροπή μπορεί να πάρει τελικά το μπρέξιτ, όσο και για το τι θα προκύψει αν θελήσει ο αμερικάνικος παράγοντας να τραβήξει το σχοινί μέχρι να σπάσει. Και εδώ, αποδεδειγμένα, ένα είναι το σίγουρο: ηθικοί φραγμοί δεν υπάρχουν.