Της Μαρίας Σταυροπούλου*
Η φοιτητική εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 αποτέλεσε την κορυφαία αντιδικτατορική έκφραση απέναντι στην χούντα του Γεωργίου Παπαδόπουλου. Απέδειξε πόσο ανίσχυρα μπορεί να είναι τα δικτατορικά καθεστώτα που απέναντί τους έχουν έναν αποφασισμένο και ενωμένο λαό.
Η φοιτητική εξέγερση δεν προέκυψε ξαφνικά τον Νοέμβρη του 1973. Ήδη από τα προηγούμενα χρόνια είχαν προηγηθεί αγώνες, συσπειρώσεις αντιστασιακών ομάδων, πολιτικές συγκρούσεις, εκδόσεις εντύπων με σκοπό την αφύπνιση του λαού.
Τον Φεβρουάριο του 1973 φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο ζητώντας την κατάργηση ενός νόμου που μιλούσε για την υποχρεωτική στράτευση όσων φοιτητών είχαν συνδικαλιστική δράση. Η κατάληψη αυτή έληξε άδοξα με την εισβολή της αστυνομίας και την σύλληψη πολλών φοιτητών.
Στις 21 Φεβρουαρίου πάνω από 5.000 φοιτητές από διάφορες σχολές της Αθήνας κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής σχολής. Κάποια από τα συνθήματά τους αποτελούσαν τα: «Κάτω η Χούντα», «Ελευθερία», «Ελευθερία στους φοιτητές». Παρότι αυτή η κατάληψη ήταν πιο μαχητική και υπήρχε συμμετοχή και του λαού έληξε και πάλι με την επέμβαση της αστυνομίας.
Στις 20 Μαρτίου έγινε ξανά απόπειρα κατάληψης της Νομικής από 2.000 άτομα. Με την εισβολή της αστυνομίας και παρακρατικών η κατάληψη διαλύθηκε με περισσότερες από 100 συλλήψεις και άγριους ξυλοδαρμούς.
Την 1 Νοέμβρη η Χούντα ανακοινώνει τις αποφάσεις της για τα αιτήματα των φοιτητών. Μία πράξη που φούντωσε ακόμη περισσότερο τους αγώνες τους. Αποκορύφωμα των αγώνων τους αποτέλεσε η 14 Νοέμβρη. Εκείνη την ημέρα οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματά τους με αίτημα να πραγματοποιηθούν φοιτητικές εκλογές τον Δεκέμβριο του 1973. Την αλληλεγγύη τους εξέφρασαν οι φοιτητές της Ιατρικής και της Νομικής που κατευθυνόμενοι προς το Πολυτεχνείο ενώθηκαν μαζί τους. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας αποφασίζεται η κατάληψη του Πολυτεχνείου και εκλέγεται η πρώτη συντονιστική επιτροπή.
Το πρωί της 15 Νοέμβρη το Πολυτεχνείο έχει γίνει το κέντρο της πόλης. Χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνονται στην Πατησίων δηλώνοντας την συμπαράστασή τους στους εξεγερμένους φοιτητές. Την ίδια ημέρα ξεκίνησε να λειτουργεί και ο περιβόητος ραδιοφωνικός σταθμός των φοιτητών μέσω του οποίου ενημέρωναν τον λαό και ζητούσαν την στήριξή του.
Στις 16 Νοέμβρη γύρω στις 150.000 λαού βρίσκονται στο πλευρό των φοιτητών. Μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις που είναι συγκεντρωμένες στη γύρω περιοχή επιτίθενται στο συγκεντρωμένο έξω από το Πολυτεχνείο πλήθος με γκλομπς, δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες. Οι διαδηλωτές διαλύονται αλλά επανέρχονται στήνοντας οδοφράγματα και ανατρέποντας τρόλεϊ.
Ο λαός περιφρονεί περίτρανα την κρατική καταστολή με αποτέλεσμα να αποφασιστεί ένοπλη επέμβαση. Το ίδιο βράδυ τρία άρματα μάχης κατέβηκαν προς το Πολυτεχνείο. Τα δύο στάθμευσαν στην Τοσίτσα και στην Στουρνάρα αποκλείοντας τις πλαϊνές πύλες και το τρίτο στάθηκε απέναντι από την κεντρική πύλη. Τότε πέφτουν και τα πρώτα δακρυγόνα μέσα στο Πολυτεχνείο με αποτέλεσμα να διαλυθεί η γενική συνέλευση της κατάληψης.
Στις 3 τα ξημερώματα της 17 Νοέμβρη 1973 το τανκς λαμβάνει εντολή να εισβάλλει στο χώρο του Πολυτεχνείου ρίχνοντας την πύλη και όσους βρίσκονταν εκείνη την στιγμή πάνω της. Οι αστυνομικές δυνάμεις και ο στρατός μπαίνουν στο χώρο κυνηγώντας τους φοιτητές και το συγκεντρωμένο πλήθος.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της αστυνομίας οι συλλήψεις έφτασαν τις 840. Κατά την Μεταπολίτευση αποκαλύφθηκε ότι οι συλλήψεις ξεπέρασαν τα 2.000 άτομα. Για δύο ημέρες το κέντρο της Αθήνας γνωρίζει την πιο άγρια και αιματηρή καταστολή μετά τον εμφύλιο.
Μετά από λίγους μήνες η Χούντα θα πέσει και θα βρεθούμε αντιμέτωποι με την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.
Όσον αφορά στους νεκρούς του Πολυτεχνείου και απαντώντας σε όσους ισχυρίζονται ότι δεν υπήρξαν νεκροί θα ήθελα να τους πω να μην είναι κοντόφθαλμοι. Λέγοντας Πολυτεχνείο δεν εννοούμε το κτίριο. Αναφερόμαστε στα γεγονότα εκείνων των ημερών και νεκροί υπήρξαν. Ας μην ισοπεδώνουμε τα πάντα, δεν μας αναλογεί.
Οι απολογητές του τότε καθεστώτος αρχικά ανέφεραν ότι δεν υπήρχαν νεκροί. Το ίδιο καθεστώς όμως στις 19 Νοέμβρη 1973 ανακοίνωσε μέσω του Σπυρίδωνα Ζουρνατζή ότι οι νεκροί από τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο ανέρχονταν στους 11. Τον Οκτώβριο του 1974 ο εισαγγελέας Τσεβάς μίλησε για 34 νεκρούς. Αρκετά χρόνια αργότερα το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών μέσω του ερευνητή Λεωνίδα Καλλιβρετάκη έχει επιβεβαιώσει 24 επώνυμες περιπτώσεις ενώ 16 ακόμη ανώνυμες περιπτώσεις έχουν επιβεβαιωθεί από αξιόπιστες ανώνυμες μαρτυρίες.
Η λαϊκή εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 πραγματοποιήθηκε απέναντι σε μια δικτατορία υποκινούμενη από ξένες δυνάμεις. Από ξένες δυνάμεις από τις οποίες δεν έχουμε καταφέρει να απαγκιστρωθούμε μέχρι και σήμερα. Οι κυβερνήσεις μας αδυνατούν στο να προχωρήσουν στην οποιαδήποτε εσωτερική νομοθεσία χωρίς έγκριση από δαύτους. Φτάσαμε στο σημείο να ζούμε σαν δούλοι σκύβοντας το κεφάλι, χάνοντας την ελπίδα μας και την αξιοπρέπειά μας. Τείνουμε να ξεχάσουμε τι θα πει αγώνας και διεκδίκηση των όποιων δικαιωμάτων μας. Δεν χάνω όμως την ελπίδα μου. Εφόσον είμαστε ενωμένοι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Δανειζόμενη τα λόγια της Κατερίνας Γώγου τούτο έχω να σας πω…
“Θα’ ρθεί καιρός που θα αλλάξουν τα πράγματα.
Να το θυμάσαι Μαρία….
Είναι Μαρία – δε θέλω να λέω ψέματα –
δύσκολοι καιροί.
Και θάρθουνε κι άλλοι…
κι απ’ όσα διάβασα ένα κρατάω καλά:
«Σημασία έχει να παραμένεις άνθρωπος»
Θα την αλλάξουμε τη ζωή
Παρ’ όλα αυτά Μαρία.”
Ναι, θα την αλλάξουμε, δεν το ξεχνάω. Αφουγκράζομαι και προχωρώ έχοντας δύναμη και υπομονή.
Το μήνυμα του Πολυτεχνείου είναι τo ότι επρόκειτο για μια αυθόρμητη λαϊκή εξέγερση πέρα από κόμματα και οργανώσεις. Το Πολυτεχνείο αποτελεί ιστορικό γεγονός και σε καμία περίπτωση δεν οφείλει και δεν του αρμόζει να θεωρείται γιορτή. Οφείλει να είναι η φλόγα που σιγοκαίει μέσα μας για τα κακώς κείμενα τούτου του κόσμου. Η φλόγα που δεν πρέπει να σβήσει ποτέ. Η φλόγα που θα κάψει τον φασισμό.
*Κοινωνική Λειτουργός, συγγραφέας του βιβλίου «ψάχνοντας ανθρώπους»