Από τη Ζωή Σταύρου
‘Τhe Nobel Prize in Literature 2016 was awarded to Bob Dylan “for having created new poetic expressions within the great American song tradition”.
Και κάπως έτσι μια απόφαση της σχετικής ακαδημίας, δίχασε το κοινό. Δεν είναι λογοτέχνης ο Bob Dylan είπαν οι μέν. Το άξιζε γιατί έγραψε αληθινή ποίηση κι άγγιξε εκατομμύρια ανθρώπους με τους στίχους του είπαν οι δε.
Και εκεί θυμάμαι ένα άλλο νόμπελ που πραγματικά μου έκατσε στο στομάχι.
Την έλεγαν Irena Sendler και γεννήθηκε κάπου στην Βαρσοβία το 1910. Κοινωνική λειτουργός και ταγμένη στον Άνθρωπο, λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ παγκοσμίου πολέμου εργαζόταν στην Κοινωνική Πρόνοια. Σε μια προσπάθεια διάσωσης των καταδιωκόμενων Εβραίων χρησιμοποίησε τη θέση της στην Πρόνοια για να σώσει όσους περισσότερους μπορούσε.
Άρχισε λοιπόν να τους εγγράφει με χριστιανικά ονόματα στις λίστες των ανθρώπων που βοηθούσε το τμήμα Κοινωνικής Προνοίας και για τυχόν έλεγχο από τους Ναζί δίπλα στα ονόματά τους έγραφε πως είχαν προσβληθεί από ασθένειες όπως τύφο ή φυματίωση κάτι που για ευνόητους λόγους λειτουργούσε, για τους Ναζί, αποτρεπτικά.
Το 1942 οι Ναζί δημιουργούν το γκέτο της Βαρσοβίας όπου φυλακίζονται εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι. Με επίπονες προσπάθειες η Ιρένα εξασφάλισε άδεια εισόδου στο γκέτο όπου ήξερε πολύ καλά ποια ήταν η τύχη των Εβραίων.
Αρχικός σκοπός της η μεταφορά φαγητού, φαρμάκων και ρούχων. 5.000 άνθρωποι πέθαναν μέσα σε ένα μήνα… Την κυρίευσε η απελπισία. Αποφάσισε, λοιπόν, να βγάλει τα παιδιά τουλάχιστον έξω από κείνη την φυλακή όπου το μόνο βέβαιο γι’ αυτά ήταν ένας φρικτός θάνατος.
Η πρώτη της κίνηση ήταν να βρει οικογένειες Πολωνών πρόθυμες να φιλοξενήσουν τα παιδιά κρύβοντάς τα στα σπίτια τους με ρίσκο φυσικά της ίδιας της ζωής τους. Κι όμως, βρήκε πρόθυμους συμπαραστάτες στα πρόσωπα Πολωνών μητέρων που δεν δίστασαν να δεχτούν στο σπίτι τους ένα ακόμη παιδί….
Χωρίς να χάσει χρόνο και χρησιμοποιώντας την άδεια εισόδου της στο γκέτο, έβαζε τα πιο μεγάλα παιδιά να βγαίνουν κανονικά από την δεύτερη πόρτα της εκκλησίας του γκέτο ανακατεμένα με το υπόλοιπο εκκλησίασμα… Τα μικρά τα παράχωνε σε σάκους όπλων, σε σακιά από πατάτες, σε κοφίνια και μετά στην καρότσα του αυτοκινήτου που χρησιμοποιούσε. Μάλιστα είχε εκπαιδεύσει τον σκύλο της σε ένα άγριο γαύγισμα για να σκεπάζει τυχόν θορύβους των παιδιών και να αποτρέπει τους Ναζί από ελέγχους. Στη συνέχεια τα αναλάμβαναν οι ανάδοχες οικογένειες …
“Μπορείτε να μας εγγυηθείτε ότι θα ζήσουν;” ρωτούσαν την Ιρένα οι απελπισμένοι Εβραίοι γονείς. Εκείνη το μόνο που μπορούσε να εγγυηθεί ήταν ότι θα πέθαιναν αν έμεναν μέσα…
“Στα όνειρά μου“, έλεγε, “ακούω ακόμα τις κραυγές των παιδιών όταν άφηναν τους γονείς τους“.
Η Ιρένα διατηρούσε ένα αρχείο με τα ονόματα των παιδιών που έσωζε και τα έθαβε σε γυάλινο δοχείο στον κήπο της.
Κατάφερε με αυτόν τον τρόπο να σώσει περίπου 2.500 παιδιά!
Το 1943 οι Ναζί ανακάλυψαν την δράση της. Την συνέλαβαν και την βασάνισαν σπάζοντάς της χέρια και πόδια όμως δεν αποκάλυψε τους συνεργάτες της ούτε έδωσε στοιχεία για τα παιδιά που είχε βγάλει από το Γκέτο. Την καταδίκασαν σε θάνατο. Η παρέμβαση των φίλων της από την οργάνωση «Βοήθεια προς τους Εβραίους» που η ίδια είχε ιδρύσει, της έσωσε τη ζωή, αφού με ένα «πουγκί» χρήματα δωροδόκησαν τους Ναζί να την αφήσουν ελεύθερη κι αυτοί την πέταξαν λιπόθυμη σε ένα δάσος.
Μετά τον πόλεμο η Ιρένα, ξεθάβοντας το γυάλινο δοχείο της, προσπάθησε να εντοπίσει τους γονείς των παιδιών αλλά δυστυχώς είχαν θανατωθεί. Τα παιδιά μεγάλωσαν σε ανάδοχες οικογένειες και δεν ξέχασαν ποτέ τη μητρική φιγούρα που κάποτε τα έσωσε από την κόλαση.
Η δράση της Ιρένα παρέμενε σχετικά άγνωστη μέχρι που μια ομάδα φοιτητών ανέδειξε την ιστορία της με το project ”Life in a jar” . Το 2000 που με την τανία ”The Courageous Heart of Irena Sendler” έγινε γνωστό το όνομά της στο ευρύ κοινό.Το έργο βραβεύτηκε και παρουσιάστηκε από όλα τα μέσα επικοινωνίας δημιουργώντας βαθιά συγκίνηση σε χιλιάδες κόσμου. Το ντοκυμαντέρ ‘‘In the name of their mothers” του 2011 αξίζει επίσης να ειδωθεί .
Η ίδια η Ιρένα σε προχωρημένη πια ηλικία είχε μόνο ένα σχόλιο να κάνει:
«Έκανα πολύ λίγα. Θα μπορούσα να είχα κάνει περισσότερα. Η ενοχή αυτή θα με συνοδεύει μέχρι το θάνατο».
Το 2007 η Ιρένα Σέντλερ προτάθηκε για το Νόμπελ Ειρήνης. Η επιτροπή αποφάσισε ότι το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 2007 πρέπει να μοιραστεί ισότιμα στη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) και στον Αλ Γκoρ (Albert Arnold Gore, Jr.) για τις προσπάθειές τους σχετικά με την οικοδόμηση και τη διάδοση μεγαλύτερης γνώσης σε ό,τι αφορά στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Δεν επιδέχεται σχολιασμού.
Η Ιρένα Σέντλερ, μητέρα 2500 παιδιών, πέθανε στις 12 Μαΐου του 2008 και τάφηκε στο νεκροταφείο Powązki στη Βαρσοβία.
Τα λόγια της όμως θα αντηχούν μέσα μας για πάντα «Κάθε παιδί που σώθηκε με τη βοήθειά μου αποτελεί δικαίωση της ύπαρξής μου στη γή και όχι έναν τίτλο δόξας»
Ζωή Σταύρου, για το Νόστιμον ήμαρ