Του Νικήτα Φεσσά
Τις προάλλες όταν ρωτήθηκε σχετικά σε συνέντευξη, ο Πούτιν δήλωσε ότι θα μπορούσε πολύ εύκολα να στρατολογήσει ως κατάσκοπο τη Μελάνια Τραμπ, αλλά δεν κάνει πια αυτή τη δουλειά (αυτή του πράκτορα της KGB—την οποία απολάμβανε, όπως πρόσθεσε). Ξανά στην επικαιρότητα ήρθε επίσης το πραγματικό κατασκοπευτικό θρίλερ με τον Ρώσο πράκτορα που δηλητηρίαστηκε (όλα δείχνουν, κατ’ εντολήν της Μόσχας). Και βέβαια συνεχίζεται η συζήτηση για το κατά πόσον η Ρωσία είχε ανάμιξη στο αποτέλεσμα των πρόσφατων αμερικανικών εκλογών. Μέσα σε αυτό το ανανεωμένο ψυχροπολεμικό κλίμα, το οποίο ωστόσο έχει στοιχεία προσομοίωσης, ή καλύτερα simulacrum, και κεφαλαιοποιώντας τη γελοία αντιρωσική παράνοια στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, εμφανίστηκαν φέτος ημιπροπαγανδιστικές ταινίες όπως το μουδιαστικό Ο Θάνατος του Στάλιν, και τώρα το Κόκκινο Σπουργίτι (βασισμένο σε μυθιστόρημα του πρώην στελέχους της CIA, Jason Matthews). Ταινίες με φόντο το Σοβιετικό, και μετα-Σοβιετικό καθεστώς—όπως το φαντάζονται (ή φαντασιώνονται) οι liberals: υγρό, ανήλιαγο και σκοτεινό, κρύο, καταπιεστικό, διεφθαρμένο, απρόσωπο, απολυταρχικό, φονικό. Ως Οργουελιανή καρικατούρα, και ως μπρουταλιστική δυστοπία.
Στο Red Sparrow, η πρίμα μπαλαρίνα Dominika Egorova (Jennifer Lawrence) τραυματίζεται και κινδυνεύει να χάσει τα οικονομικά προνόμια (κοινώς μια ψωροστέγη, και ασφάλεια υγείας) που παρέχουν τα Μπολσόι σε αυτή και τη μητέρα της. Τότε εμφανίζεται ο θείος της Ιβάν (ο Φλαμανδός Matthias Schoenaerts ως πιο ψηλός και όμορφος Πούτιν) που έχει τον βαθμό του υποδιοικητή στις μυστικές υπηρεσίες, και ο οποίος της προτείνει (εκβιαστικά) να τη στρατολογήσει στην SVR, την Υπηρεσία Εξωτερικής Ασφάλειας της Ρωσίας, ουσιαστικά ως πόρνη πολυτελείας η οποία θα αποσπά μυστικά από τον εχθρό. Μετά από μια εξοντωτική ταχύρρυθμη εκπαίδευση υπό το βλέμμα dominatrix κομμουνίστριας μετρέσας (Charlotte Rampling), η Ντομινίκα αναλαμβάνει την πρώτη της δύσκολη αποστολή: να προσεγγίσει (σεξουαλικά) Αμερικανό πράκτορα της CIA (Joel Edgerton), προκειμένου να μάθει την ταυτότητα πληροφοριοδότη που έχει εισχωρήσει στην υπηρεσία της. Τα υπόλοιπα είναι μια οπερατική, συχνά ωμή, και αρρωστημένη ιστορία προδοσίας, αντι-προδοσίας, ίντριγκας, διαστροφής, βασανισμών, σεξουαλικής βιας, και απότομων θανάτων.
Λίγο Black Swan, κάτι σαν σοβιετικό Kingsman, μια ατμόσφαιρα Tinker, Tailor, Soldier, Spy και Bridge of Spies (αλλά και της σειράς The Americans), μια μίξη Atomic Blonde, Mata Hari, Natasha Romanoff/Μαύρη Χήρα (βλ. Avengers και Marvel) και Υπολοχαγού Νατάσας, το εξαντλητικό (δυόμισι ώρες) έπος του Francis Lawrence (Hunger Games) είναι ένα κατασκοπευτικό θρίλερ- ‘σταρ όχημα’ για την Lawrence, και, απ’ ό,τι όλα δείχνουν, το πρώτο κεφάλαιο ενός νέου, εμπορικά υποσχόμενου franchise (υπάρχουν άλλα δύο βιβλία).
Η Lawrence περιστοιχίζεται από ηθοποιούς με ειδικό βάρος (Jeremy Irons, Ciaran Hinds) που άλλοι επιχειρούν Σλάβικες προφορές και άλλοι/ες όχι, και που στο σύνολό τους δίνουν σοβαρές ερμηνείες.
Τα politics του Σπουργιτιού όμως είναι μπερδεμένα. Από τη μια η ταινία απεικονίζει την ηρωίδα να (αυτο)αντικειμενοποιείται προκειμένου να επιβιώσει, να εξαναγκάζεται, από μια ιδιαιτέρως σιχαμερή πατριαρχία, να μετατρέψει το σώμα της σε ένα κομμάτι κρέας προς ανταλλαγή, και σε όπλο. Και ενώ το φιλμ έχει μια πολύ ελαφριά εσάνς ενδυναμωτικής αφήγησης, με τις αναμενόμενες ανατροπές που δείχνουν ότι η ηρωίδα είναι αυτή που ενδεχομένως μανιπουλάρει άνδρες ανέλπιστα καλά, υπερβαίνοντας τις προσδοκίες των εκπαιδευτών της, ωστόσο, οι περισσότερες σκηνές ικανοποιούν και με το παραπάνω την ανδρική σαδιστική ηδονοβλεψία και σκοποφιλία, προβάλλοντας σε γελοίο βαθμό τα γυμνά κάλλη της Lawrence, και παράλληλα υποβάλλοντάς το σώμα της σε εξευτελισμούς και αναίτια σκληρά βασανιστήρια. Σε πολλαπλές περιπτώσεις το γυναικείο σώμα απανθρωποποιείται με εντυπωσιακά βάναυσο τρόπο, ακόμα και για τα δεδομένα μέινστριμ αφήγησης και τα στάνταρ του Χόλιγουντ.
Η Ρωσία απ την άλλη απεικονίζεται ως χώρα- προαγωγός, που εκπορνεύει τις πιο όμορφες νεαρές κόρες της. Ο δε σωσίας του Πούτιν στην ταινία έχει παιδοφιλικές και αιμομικτικές τάσεις, κάνοντας προηγούμενες Χολιγουντιανές απεικονίσεις Βορειοκορεατών ηγετών να μοιάζουν συγκριτικά κολακευτικές.
Πού μας αφήνει λοιπόν το Σπουργίτι; Από φεμινιστικής άποψης, σίγουρα όχι σε καλύτερο μέρος. Το ίδιο και από αριστερής άποψης. Με τη Lawrence να δηλώνει πρόσφατα ότι θέλει να κάνει ένα διάλειμμα από την υποκριτική για να αφοσιωθεί στην πολιτική (εννοώντας κατά πάσαν πιθανότητα φιλελεύθερο ακτιβισμό και κονκάρδες ‘I’m with Her’/ ‘Ψήφισα κι εγώ Χίλαρι’), η ποπ κουλτούρα που παράγεται αυτή τη στιγμή στην Αμερική δεν φαίνεται να έχει διάθεση να αντιμετωπίσει τις πραγματικές παθογένειες (βλ. τρομακτικές οικονομικές ανισότητες, κλπ) της κοινωνίας που τη γέννησε.
Εναλλακτικοί τίτλοι: Από τη Σιβηρία με Αγάπη, Gulag Games, Η Κατάσκοπος που Γύρισε απ’ το Ψοφόκρυο
Βαθμολογία 3/5
Ευχαριστούμε τον κινηματογράφο Τρία Αστέρια για τη φιλοξενία