Από τον ψυχολόγο Εύη Νικολοπούλου
Τον Μάρτιο του 1994 ο Κορνήλιος Καστοριάδης, έδωσε μια μεγάλη συνέντευξή στην δημοσιογράφο της εφημερίδας Ελευθεροτυπία Τέτα Παπαδοπούλου,στην ερώτηση της δημοσιογράφου για το πόσο εκτιμά ότι θα διαρκέσει η κοινωνική απάθεια και αποχαύνωση απάντησε:
“Ξέρετε, τον Μάρτιο του ’68 θα έλεγε κανείς, και μάλιστα με σιγουριά, ότι ο γαλλικός πληθυσμός ήταν εντελώς αποχαυνωμένος. Όμως δύο μήνες μετά ήρθε ο Μάης… Ουδείς ποτέ προέβλεψε μια κοινωνική έκρηξη ή μια ριζική αλλαγή στη στάση του πληθυσμού. Η ιστορία είναι δημιουργία.”
Η ιστορία είναι δημιουργία μας λέει ο Καστοριάδης. Το εφαλτήριο της δημιουργίας κατοικοεδρεύει στον ανθρώπινο νου. Η επιθυμία για δημιουργία, αλλαγή, και επανάσταση είναι έννοιες αχαρτογράφητες, που δεν περιχαρακώνονται ιδιαίτερα σε ορισμούς και σε προβλέψεις.Σε μαθηματικούς υπολογισμούς και κρατικούς σχεδιασμούς. Είναι ο απρόβλεπτος παράγοντας που τρέμουν όσοι έχουν ρόλο να ελέγξουν τις μάζες.
Το πληγωμένο σώμα που μεγαλουργεί,το έχουμε δει πολλές φορές.Απο τη ζωγράφο Φρίντα Κάλο που έπασχε από πολυομυελίτιδα, τον βρετανό αστροφυσικό Στίβεν Χοκιν που έπασχε από τη βαριά νευρολογική πάθηση ALS, εως τον πολυβραβευμένο κρητικό παραολυμπιονίκη Αντώνη Τσαπατάκη,που έμεινε παράλυτος από τη μέση και κάτω λόγω ατυχήματος.
Το έχουμε δει στον ανάπηρο Παλαιστίνιο αγωνιστή Φαντί Αμπού Σαλάντ, που μαχόταν ακόμα και πάνω στο αμαξίδιο του με τη σφεντόνα. Στους βασανισθέντες εξόριστους στη Μακρόνησο: η δύναμη που κρατούσε το σώμα ανθεκτικό απέναντι σε ανθρωπίνως αδύνατες συνθήκες, είχε όνομα: Ιδανικά, αγώνας, ιδεολογία,πίστη, όνειρα.Το ισχυρό πνεύμα είναι εκείνο που βρίσκεται πίσω από αγώνες και ανθρώπινες κατακτήσεις.Το σώμα όσο και να βασανιστεί, όσο και να τσακιστεί, έχει οδηγό και εμψυχωτή το φρόνιμα.Το μυαλό, τη νόηση, τη θέληση για ζωή.
Το πληγωμένο μυαλό και συναίσθημα που εκμηδενίζει την ύπαρξη, το έχουμε δει επίσης πολλές φορές. Στην αυτοκτονία του διάσημου σεφ Αντονυ Μπουρνταίν, του τραγουδιστή των Linking Park Chester Bennington,του ηθοποιού Ρόμπιν Γουίλιαμς,του τραγουδιστη των Nirvana Κερτ Κομπειν κτλ.”Είναι ανυπόφορο να ζεις στο μυαλό μου” είχε πει σε μια συνέντευξη ο Chester λίγο πριν πεθάνει.
ΟΙ περιορισμοί του σώματος είναι σαν δοκιμασία για το πνεύμα, σαν πρόκληση να βρει τρόπο να τους ξεπεράσει, να τους παρακάμψει, να υπεραναπληρώσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.Τα εμπόδια όμως που υψώνονται σαν αδιαπέραστο τείχος, που θα κρατήσουν ένα αρτιμελές σώμα καθηλωμένο, αδρανές, μουδιασμένο και ακίνητο, ορθώνονται από την ψυχική απόγνωση, και από την αίσθηση της απώλειας του ελέγχου της ζωής, την επίγνωση ότι το περιβάλλον είναι απρόβλεπτο και παντοδύναμο, την “μαθημένη αβοηθησία’ στη γλώσσα της ψυχολογίας. Στο πεδίο της απώλειας του ελέγχου, ευδοκιμούν οι ψυχικές ασθένειες, το άγχος και η κατάθλιψη.Ασθένεις -φυλακή του πνεύματος.
Στο “Αναζητώντας την ευτυχία” ο ψυχολόγος Daniel Gilbert γράφει :”Στην πραγματικότητα οι ανθρώπινες υπάρξεις έρχονται στον κόσμο έχοντας πάθος για έλεγχο,φεύγουν από τον κόσμο διατηρώντας αυτό το πάθος, και οι έρευνες αναφέρουν πως, αν σε οποιοδήποτε σημείο ανάμεσα στην είσοδο και την έξοδο τους, χάσουν την ικανότητα να ελέγχουν τα πράγματα, τότε γίνονται δυστυχείς, αισθάνονται αβοήθητοι και απελπισμένοι και παθαίνουν κατάθλιψη. Κάποτε μάλιστα πεθαίνουν”.
Το πνεύμα είναι εκείνο που πρέπει να περιοριστεί, που πρέπει να νοσεί για να είναι ευκολότερα ελέγχομενο.Τα πραξικοπήματα και οι δικτατορίες δεν γίνονται πλέον με τανκς που επιβάλλονται αυταρχικά και περιορίζουν τη σωματική μας αυτοδιάθεση, όπως έλεγε ο Ουμπερτο Έκο στη Σημειολογία της Καθημερινής ζωής, αλλά με τις συσκευές τη τηλεόρασης, την προπαγάνδα και την διάχυση της υποκουλτούρας. Της υποκουλτούρας που στοχεύει στην εμπέδωση ότι τα γεγονότα είναι αναπόφευκτα και αντάξια μας, και η αντίσταση ανώφελη.
Λίγα χρόνια πριν, η Κατερίνα Γώγου στο ποίημα της Καμμιά φορά, έχοντας και η ίδια βιώσει την ψυχική απόγνωση και την απελπισία, τη διάψευσης των ονείρων ολόκληρης της γενιάς της, το 1981 έλεγε:
“Έχω φυλάξει κάτι αποκόμματα με κάποιον
που λέγανε πως είσαι συ.
Ξέρω πως λένε ψέματα οι εφημερίδες,
γιατί γράψανε πως σου ρίξανε στα πόδια.
Ξέρω πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια.
Στο μυαλό είναι ο στόχος,
το νου σου ε;”