Από την Βασιλική Μαμαλούκου
”Η ποίηση δεν ανήκει σε αυτούς που τη γράφουν, αλλά σε αυτούς που την έχουν ανάγκη”
Ο υποψήφιος για Όσκαρ Πάμπλο Λαραΐν (γνωστός στην Ελλάδα για την τριλογία του για τα σκοτεινά χρόνια του δικτάτορα Πινοτσέτ «Tony Manero», «Post Mortem» και «No») επιστρατεύει και πάλι τον Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ όχι σε ένα ακόμη biopic (που είναι της μοδός) αλλά σε ένα μυθιστορηματικό” anti-bio” -κατά ομολογία του σκηνοθέτη-για έναν από τους σημαντικότερους ποιητές του 20ού αιώνα, τον Χιλιανό Πάμπλο Νερούδα που η ποίησή του ήταν παράνομη στη χώρα του μέχρι το 1990.
Μάλιστα το 1971 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις λόγω της πολιτικής του δράσης και των κομμουνιστικών του πεποιθήσεων. Όντας μέλος του κομουνιστικού κόμματος και γερουσιαστής,ο Νερούδα το 1948 κριτικάρει σκληρά τη φυλάκιση απεργών ανθρακωρύχων, με αποτέλεσμα ο πρόεδρος Videla να διατάξει τη σύλληψή του, με τον αστυνόμο Óscar Peluchonneau (Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ) να αναλαμβάνει την αποστολή εντοπισμού του. Με αυτό το επεισόδιο ξεκινά και σε αυτό το κυνήγι εστιάζει η ταινία του Λαραΐν . Για την ιστορία, απ’ το 1947 ως το 1949 στη Χιλή ο Κομμουνισμός ήταν παράνομος, οπότε ο Neruda προσπαθούσε να διαφύγει με την γυναίκα του, τη ζωγράφο Delia, αλλά αναγκάζονται τελικά να κρυφτούν.
Δε μετανιώνει όμως ποτέ ο Neruda παρά το ανθρωποκυνηγητό μέχρι τέλους σαν το ποντίκι με τη γάτα. Αν ξαναζήσω, έγραφε με πράσινο μελάνι («το χρώμα της ελπίδας») στα «Χέρια της μέρας», θα ζήσω με τον ίδιο τρόπο. .
Εμπνευσμένος από τα δραματικά γεγονότα της νέας του ζωής, ως φυγάς, ο Neruda γράφει την επική ποιητική συλλογή του «Canto General». Το «Γενικό τραγούδι» είναι το μεγαλύτερο σε έκταση και βάθος πολιτικό (πατριωτικό) ποίημα στην ιστορία της λογοτεχνίας. Και όλα αυτά, ενόσω στην Ευρώπη ο θρύλος του κυνηγημένου από την αστυνομία ποιητή μεγαλώνει και οι καλλιτέχνες με επικεφαλής τον Πάμπλο Πικάσο κραυγάζουν για την ελευθερία του Νερούδα.
Η ταινία Neruda έκανε πρεμιέρα στο Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών στο πρόσφατο Φεστιβάλ των Καννών και πιο πρόσφατα στο δικό μας Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, Νύχτες Πρεμιέρας.
H ταινία που θα δούμε προσεχώς και στις ελληνικές αίθουσες από την Strada Films, ξεκινά, όπως προείπαμε, χρονολογικά το 1948 λίγο πριν ο Νeruda αναγκαστεί να οδηγηθεί στην εξορία, θέμα που φωτογραφίζει εμμέσως και η ταινία Ο ταχυδρόμος (1994) σκηνοθετημένη από τον Μάικλ Ράντφορντ και βασισμένη στο βιβλίο του επίσης Χιλιανού Α. Σκάρμετα, Ο ταχυδρόμος του Νερούδα.
Μια ταινία που αγαπήθηκε από το ελληνικό κοινό και έχει καταχωρηθεί ως κλασική, αγαπημένη για πολλούς σινεφίλ. Η ταινία αφηγείται τη φιλία και αλληλογραφία του νεαρού ταχυδρόμου Μάριο Ρουόπολο (Μάσιμο Τροΐζι) με τον Νερούδα (Φιλίπ Νουαρέ)στη διάρκεια της εξορίας του.Ποίηση και πολιτική συμπλέκονται και εδώ δημιουργώντας ένα ενιαίο και παράξενα γοητευτικό σύμπαν, μια γέφυρα μεταξύ δύο -φαινομενικά τελικά μόνο -ανόμοιων κόσμων.
Και οι δύο ταινίες αναφέρονται σε μεμονωμένα επεισόδια της ζωής του Νερούδα, γι’ αυτό και καμία δεν μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως βιογραφία. Όμως και οι δύο αρκούν μυθοπλαστικά για να μας καταδείξουν τον Νeruda πέρα από σύμβολο έρωτα και σύμβολο αντίστασης.
————-
Για χίλιους λόγους αγαπάω την ειρήνη:/ ένας, γιατί ο ύμνος της δουλειάς/ δένει με το ηλιόχρωμα του λεμονιού./ Αλλος γιατί τα λαϊκά προγράμματα / θα φτιάξουνε τρακτέρ και κερασιές:/ όλα τα καταφέρνουνε οι έρωτες κι η αγάπη/ του λαού, μέσα στην πάλη του/. (…)
————
« Ητανε της τύχης μου να υποφέρω όσα υπόφερα και της τύχης μου να αγωνιστώ όπως αγωνίστηκα, να αγαπήσω και να τραγουδήσω όπως τραγούδησα. Γνώρισα σε διάφορα σημεία της Γης το θρίαμβο και την ήττα, έχω ζωντανή στη μνήμη μου τη γεύση του ψωμιού, αλλά και τη γεύση του αίματος. Τι περισσότερο μπορεί να θέλει ένας ποιητής; Η ζωή μου στάθηκε η ίδια η ποίησή μου και η ποίησή μου υπήρξε το στήριγμα όλων των αγώνων μου. Αν και πολλά βραβεία μού δόθηκαν , κανένα δεν μπορεί να παραβληθεί με το τελευταίο βραβείο. Να είμαι ο ποιητής του λαού μου. Το μεγάλο, το μοναδικό μου βραβείο είναι αυτό κι όχι τα βιβλία μου που μεταφράστηκαν σ’ όλες τις γλώσσες του κόσμου, ούτε τα βιβλία που γράφτηκαν για να αναλύσουν τα λόγια μου ».
Π.Ν.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 05.11.2016
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.