Δημήτρης, Γιάννης, Μαρία, Κωνσταντίνα, Σωτήρης, Ηλέκτρα, Ιωάννα, Σπύρος, Παύλος, Ραφίκ, Ντάνιελ, Αλί, Τζούλιαν, Σαχτζάτ, Φερνάντο, Μαχμούτ, Γκαμάλ, Αντώνης, Ελευθερία, Σταύρος, Αλέξης, Κεμάλ, Αμπάς, Αμπντούλ, Χακίμ…
“Todos os nomes” -ή στη μετάφρασή του “όλα τα ονόματα”– είναι τίτλος βιβλίου του Σαραμάγκου. Αν αυτόν τον τίτλο τον είχαμε στις ειδήσεις μας, στα νέα μας, στις κουβέντες μας, στο καθεμέρα μας, τότε ίσως και να ήμασταν καλύτεροι άνθρωποι, ίσως και να ζούσαμε σε έναν καλύτερο κόσμο. Αν το αόρατο το ονομάζαμε, αν το γενικό, το συγκεχυμένο το κάναμε ειδικό, ξεκάθαρο, αν τους πολλούς τους ξεχωρίζαμε έναν-έναν τότε ίσως όλα να ήταν αλλιώς. Αν ο νεκρός μετανάστης απ’ τους Χρυσαυγίτες ήταν ο Σαχτζάτ Λουκμάν, τότε ίσως ο Παύλος Φύσσας να τραγουδούσε ακόμη. Αν οι πνιγμένοι στο Φαρμακονήσι και τη Λιβύη είχαν όνομα και οικογένεια, τότε οι χιλιάδες πνιγμένοι στο Αιγαίο και την Λαμπεντούζα, ίσως σήμερα να ήταν σε κάποιο κέντρο φιλοξενείας κάποιας ευρωπαϊκής χώρας. Αν στο μαγαζί μου δεν έρχονταν τρεις μαύροι αλλά ο Ντάνιελ, ο Ζοζέ κι ο Χακίμ, αν το γκολ δεν το έβαζε ο αραπάς αλλά ο Ιντέγε, αν το βραχιόλι στο Μοναστηράκι δε μου το έφτιαχνε ο Αφρικανός αλλά ο Γκαμάλ, τότε μπορεί και οι -τουλάχιστον- είκοσι χιλιάδες πρόσφυγες που πνίγηκαν απ’ το 1999 ως σήμερα στη Μεσόγειο προσπαθώντας να μπουν σε μια Ευρώπη φρούριο, να γελούσαν σε κάποια πλατεία, να σπούδαζαν σε κάποιο πανεπιστήμιο, να δούλευαν σε κάποιο χωράφι.
Τα ονόματα δεν υπάρχουν για άλλο λόγο παρά για να μας θυμίζουν ένα πρόσωπο. Είναι το κοινωνικό συμβόλαιο που συγκεκριμενοποιεί τη μνήμη. Είναι ο μόνος τρόπος κάποιος να πλάσει πραγματικούς, σάρκινους ανθρώπους απ’ τη μάζα. Ας το απαιτήσουμε λοιπόν. Πρώτα απ’ τους εαυτούς μας. Να ξέρουμε τα ονόματα, να μαθαίνουμε, να μη μιλάμε για άλλον έναν αλλά για κάποιον συγκεκριμένον ένα. Αν όντως αυτό που γίνεται γύρω μας σε μια φασίζουσα ήπειρο μας ενοχλεί, τότε είναι μονόδρομος. Όλα τα ονόματα! Todos os nomes! Δημήτρης, Γιάννης, Μαρία, Κωνσταντίνα, Σωτήρης, Ηλέκτρα, Ιωάννα, Σπύρος, Παύλος, Ραφίκ, Ντάνιελ, Αλί, Τζούλιαν, Σαχτζάτ, Φερνάντο, Μαχμούτ, Γκαμάλ, Αντώνης, Ελευθερία, Σταύρος, Αλέξης, Κεμάλ, Αμπάς, Αμπντούλ, Χακίμ…
Υγ. Το κείμενο το έγραψα περίπου ένα χρόνο πριν με αφορμή ένα μεγάλο ναυάγιο προσφύγων στη Λιβύη με σχεδόν 500 νεκρούς. Δεν άλλαξε κάτι στο παραμικρό από τότε, πέρα απ’ τη συχνότητα των ναυαγίων και τον αριθμό των πνιγμένων ανθρώπων. Η αφορμή μου που το ξαναδημοσιεύω είναι δυο ειδήσεις των τελευταίων ημερών: “Νεκρός 22χρονος Μαροκινός από ηλεκτροπληξία στην Ειδομένη” και “Νεκρός 18χρονος Σύρος σε τάφρο στον Έβρο”.