Όπως κάθε κρίση, έτσι και η τελευταία με τους Σύριους πρόσφυγες υπήρξε για κάποιους ευκαιρία να κερδοσκοπήσουν. Καταρχάς με την κυριολεκτική έννοια, δηλ. οικονομικά, αλλά επίσης και πολιτικά, ιδεολογικά … Αυτό το τελευταίο αφορούσε κυρίως τους ρατσιστές και πάσης φύσεως ξενόφοβους. Για άλλους –ή ενίοτε για τους ίδιους- υπήρξε ταυτόχρονα ευκαιρία να κερδίσουν προσοχή και δημοσιότητα λέγοντας πράγματα που προκαλούν κατάπληξη, εντυπωσιασμό … Ή απλώς που προκαλούν, σκέτα.
Ο σκιτσογράφος της Καθημερινής Δημήτρης Χαντζόπουλος, αν και συχνά εδώ και χρόνια έδειχνε απλώς να μεταφράζει εικονογραφικά όλα τα κλισέ τού ακραίου κέντρου, δείγματα ρατσισμού δεν είχε απ’ ό,τι ξέρω δείξει μέχρι τώρα. Σήμερα όμως μας χάρισε και ένα δημιούργημα που αναμασά και ξαναφτύνει ως «γελοιογραφία» τον ισλαμοφοβικό εμετό που κυριαρχεί τελευταία στον δημόσιο λόγο στην Ελλάδα (αν και ευτυχώς όχι στην δημόσια πράξη). Το σκίτσο είναι το εξής:
Το πιο προφανές ρατσιστικό στοιχείο σε αυτή την εικονογράφηση είναι βέβαια ότι εμφανίζει ένα σύνολο ανθρώπων ως σκουπίδια.
Φυσικά, θα μπορούσε ο ενδιαφερόμενος να οχυρωθεί πίσω από την επίκληση ενός ρητορικού κυνισμού: «δεν λέω εγώ ότι οι πρόσφυγες είναι σκουπίδια, αλλά ότι η Τουρκία τους αντιμετωπίζει ως σκουπίδια». (Δεν αποκλείεται να το έχει ήδη κάνει).
Ωστόσο, αυτό δεν σώζει το εγχείρημα. Διότι, πράγματι: όσον αφορά τη μεταχείριση των προσφύγων, σε τι διαφέρει η Τουρκία από οποιαδήποτε άλλη χώρα που βρίσκεται στο πέρασμά τους; Και εκεί, όπως και οπουδήποτε αλλού, οι πρόσφυγες φιλοξενήθηκαν, (άλλοτε εντός εισαγωγικών και άλλοτε χωρίς αυτά), επίσης βέβαια ταλαιπωρήθηκαν, πολλοί δυστυχώς πέθαναν, υπέστησαν επιθέσεις, εκμετάλλευση, καταπίεση, και όσοι μπόρεσαν, όπως μπόρεσαν, συνέχισαν την πορεία τους. Το σκίτσο όμως ισοπεδώνει όλες αυτές τις διαβαθμίσεις και αποχρώσεις και αφήνει χώρο στο κάδρο του μόνο για τον γνωστό αστικό μύθο ότι «τους πρόσφυγες τους στέλνει η Τουρκία για να δημιουργήσει προβλήματα στη χώρα μας» και ότι την όλη κατάσταση την δημιουργούν οι «δουλέμποροι». Έναν βολικό μύθο που διακινούν πολλοί, από τους Χρυσαυγίτες μέχρι και το Συμβούλιο της ΕΕ.
Η σημασία του εντύπου και του χάρτη για τη συγκρότηση και έκφραση του εθνικισμού είναι πολύ γνωστή τουλάχιστον από τον Μπένεντικτ Άντερσον και μετά. Για να μη μένει αμφιβολία για τον μεθοδολογικό εθνικισμό του σκίτσου, το απορριματοφόρο ταυτίζεται όχι μόνο με τα σύνορα της Τουρκίας ως προς το περίγραμμα, αλλά και με τη σημαία της ως προς το χρωματισμό του.
Φυσικά αυτή η σημειολογία, και αυτή η συνωμοσιολογία, δεν αφήνει πουθενά χώρο για να ληφθεί υπόψη και να ακουστεί η επιθυμία των μεταναστ(ρι)ών. Εάν βρίσκονται στο Αιγαίο επειδή απλώς κάποιος τους μαζεύει και τους αδειάζει εκεί, τότε προφανώς δεν έχουν καμία αυτενέργεια, είναι έρμαια άλλων (των «σατανικών δουλεμπόρων»). Άρα, για παράδειγμα, όπως κάποιος τους έφερε και τους πέταξε εδώ, αντίστοιχα κι εμείς μπορούμε –ή μήπως πρέπει;- να τους πετάξουμε κάπου αλλού, να φύγουν από την αυλή μας βρε αδερφέ.
Είτε με μίσος και περιφρόνηση, λοιπόν, είτε χωρίς, το σκίτσο είναι ακόμα μια ένδειξη ιεράρχησης μεταξύ ομάδων ανθρώπων, και απ-ανθρωποποίησης κάποιων εξ αυτών. Επίσης, είναι ακόμα μια ένδειξη για κάτι που από καιρό έχω υποστηρίξει: ότι η επίκληση των «ευρωπαϊκών αξιών της ανεκτικότητας» και της «δημοκρατίας που απειλείται» εκ μέρους των αυτόκλητων υπερασπιστών της στην Ελλάδα είναι ψευδεπίγραφη και καταχρηστική. Εξίσου ψευδεπίγραφη και καταχρηστική άλλωστε με αντίστοιχες επικλήσεις που ακούμε το διάστημα αυτό στην υπόλοιπη Ευρώπη, αρχίζοντας από τη Γαλλία.
nomadicuniversality.wordpress.com