του Abraham Gefuropoulos
‘’Ο Λαός πρέπει να σφίξει και άλλο το ζωνάρι’’ ,’’Μετανοείτε ,έρχεται η μέρα της κρίσης’’, ή ‘’Σοκ, γνωστός τραγουδιστής πιάστηκε επ αυτοφώρω με το φίλο της κοπέλας του’’. Πόσες φορές δεν έχουμε συλλάβει τον εαυτό μας να διαβάζει αντίστοιχους πηχυαίους πρωτοσέλιδους τίτλους εφημερίδων, κατά τη διάρκεια μίας ημερήσιας βόλτας ή στο μεσημεριανό διάλειμμα για το κολατσιό. Πόσες φορές δεν αναρωτηθήκαμε αν αυτό που διαβάσαμε ανταποκρίνεται ή όχι στην πραγματικότητα, επιλέγοντας να αγοράσουμε το έντυπο, έτσι ώστε να ικανοποιήσουμε την περιέργεια μας;
Λένε ότι η περιέργεια σκότωσε τη γάτα, ρήση που φαίνεται να παίρνει σάρκα και οστά στην πραγματική μας ζωή, αν εξετάσουμε τη σχέση ανάμεσα στο κοινό-αναγνώστη και το εκάστοτε έντυπο. Οι ‘’αλεπούδες’’ δημοσιογράφοι, άνθρωποι που γνωρίζουν τα πάντα γύρω από την οργάνωση και έκδοση έντυπων μέσων, υποστηρίζουν σχηματικά ότι ένα ‘’έξυπνο’’, ‘’πιασάρικο’’ πρωτοσέλιδο, αποτελεί τη βιτρίνα της εφημερίδας και είναι αυτό που κρίνει σε μεγάλο βαθμό αν ο αναγνώστης θα πάρει την απόφαση να καταθέσει τον οβολό του, αγοράζοντας την ή όχι.
Θεωρούμε ότι η παραπάνω ‘’φιλοσοφία’’ διαθέτει ψήγματα αλήθειας, διαμορφώνοντας τον παράδεισο και τη κόλαση για τα ΜΜΕ που στηρίζονται σε αυτό, δηλαδή στα εμπορικά πρωτοσέλιδα. Δεν είναι τυχαίο φυσικά, αλλά βασίζεται θα λέγαμε στην επιστήμη της ψυχολογίας , της κοινωνιολογίας και της επικοινωνίας των μαζών. Ο εγκέφαλος ενός μέσου ατόμου ελκύεται, προσηλυτίζεται θα τολμούσαμε να πούμε, από ένα ‘’ιδιοφυή’’ τίτλο, από ένα τίτλο που υπόσχεται να προσφέρει τη λύση του μυστήριου μίας συνωμοσίας , από εκείνο που ασκεί δριμεία κριτική στάση απέναντι στις άτεγκτες κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις ή από τον άλλο που ‘’ξεσκεπάζει’’ το σκάνδαλο διαφθοράς ενός επιχειρηματία. Καλώς ή κακώς η πρώτη σελίδα της εφημερίδας αποτελεί την πόρτα εισόδου στα ενδότερα της οικίας, οπότε για να την προτιμήσει κάποιος, χρειάζεται να είναι διανθισμένη με ‘’πικάντικα’’ χαρακτηριστικά.
Ο κοινωνικός εκφυλισμός που παρατηρείται στο τόπο που γέννησε τη Δημοκρατία, τις τελευταίες δεκαετίες – με μεγάλο μερίδιο των ευθυνών να επιβαρύνει τα ‘’αδιάφθορα’’ ΜΜΕ- , η οικονομική κρίση, ο έλεγχος και η ρύθμιση των ζωών μας από τις άνωθεν εξουσιαστικές ελίτ, οι αμείλικτες επιταγές του ΔΝΤ-Τραπεζών και τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας , έχουν συμβάλει το καθένα με τον τρόπο του στη διαμόρφωση ενός πεπερασμένου status quo. Επιπλέον, αν προσθέσουμε τα συχνά φαινόμενα διαφθοράς, τις σχέσεις διαπλοκής μεταξύ όσων διαθέτουν τα πλουτοπαραγωγικά μέσα , καθώς και τον έντονο ανταγωνισμό που παρατηρείται σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας μας, μπορούμε να αντιληφθούμε την επιλογή της στρατηγικής κατεύθυνσης από τα ΜΜΕ και ειδικότερα των εντύπων.
Σε μία εποχή που έχει καλλιεργηθεί επισταμένα το αίμα-σπέρμα-θέαμα , είναι μάλλον φυσιολογικό επακόλουθο ο χώρος της επικοινωνίας να ακολουθήσει παρόμοια μοτίβα. Λανθασμένα πρότυπα που με τη σειρά τους διαμορφώνουν τη κουλτούρα μιας εποχής, ένας φαύλος κύκλος. Ο αναγνώστης με τα σημερινά δεδομένα, θα επιλέξει το μέσο εκείνο που θα του προσφέρει σεξ, βία και αίμα , σε σχέση με τα λεγόμενα ‘’ποιοτικά’’. Μία εμπορευματοποιημένη σχέση που στηρίζεται περισσότερο στον άρτο και το θέαμα προς τέρψη του φιλοθεάμονος κοινού, βασισμένη σε υποσυνείδητα κριτήρια και σε πνευματικό υπόβαθρο , υποπροιόντα των επιτήδειων πολιτικών-εξουσιαστικών χειρισμών και της προπαγάνδας των εκπομπών της ιδιωτικής τηλεόρασης.
Προεκτείνοντας τη κριτική μας σκέψη και το ρόλο των ΜΜΕ στη καθημερινότητα μας, υποστηρίζουμε ότι τα πρωτοσέλιδα δεν είναι άμοιρα ευθυνών ως προς στη κοινωνική διάβρωση. Αντίθετα έχουν την ισχύ να λειτουργούν ως Δούρειοι Ίπποι στην αποτελμάτωση και στην αξιακή ‘’σηψαιμία’’ . Τα κλινικά αποτελέσματα του φαινομένου γίνονται πασίδηλα , εξετάζοντας τα υπό το πρίσμα του αθλητικού μας μικρόκοσμου. Έχουμε χάσει τη μπάλα, για να μιλήσουμε με αθλητικούς όρους, με το ανεξέλεγκτο αριθμό χυδαίων τίτλων ‘’ οπαδικών’’ εφημερίδων, που δρώντας εμπρηστικά και ξεπερνώντας πολλάκις τα ποινικά όρια, εκφυλίζουν τις εύπλαστες συνειδήσεις νεαρών, κυρίως, ανθρώπων. Για το ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα των μεγαλοκαπιταλιστών-αφεντικών τους δε χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση…. Είναι δεδομένο και φαίνεται από τις προτροπές, παροτρύνσεις σε πράξεις βίας και φανατισμού.
Ο συνήγορος του διαβόλου πιθανότατα θα δήλωνε άγνοια και δε θα συνέδεε το αθλητικό κομμάτι με το ευρύτερο πρόβλημα, τονίζοντας τις ιδιαιτερότητες του αθλητισμού περιβάλλοντος της Ελλάδας. Ωστόσο κάτι τέτοιο λειτουργεί αποπροσανατολιστικά, κρύβοντας το πρόβλημα κάτω από το χαλάκι. Σε ευρύτερη κοινωνική κλίμακα , οι πηχυαίοι τίτλοι συμπεριφέρονται προπαγανδιστικά , συμβάλλοντας στην ποδηγέτηση, την πολιτική ύπνωση του ενεργού πληθυσμού της χώρας, κονιορτοποιώντας κάθε διάθεση αφύπνισης και αγωνιστικού πνεύματος.
Τα ΜΜΕ πέρα από φορείς διαπλοκής, φέρουν ευθύνη για το μαρασμό της εγρήγορσης και του εξοστρακισμού των δίκαιων συλλογικών διεκδικήσεων. Συμβιβάζονται, με απόρροια την παθητικοποίηση των ανθρώπων, δίνοντας άλλοθι σε όσους έχουν απολέσει την εμπιστοσύνη τους στους λειτουργούς της επικοινωνίας, στηλιτεύοντας τους…
Πέρα από τα όρια της κριτικής των κακώς καμωμένων κοινωνικών παθογενειών, της δυσλειτουργικής άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, τα πρωτοσέλιδα έχουν σημαίνοντα ρόλο και στο καθαρά τεχνοκρατικό, εμπορικό κομμάτι. Ένας αντιεμπορικός τίτλος δρα ανασταλτικά και αποτρεπτικά σε ένα αναγνώστη από το να αγοράσει μία εφημερίδα, άσχετα αν εκείνη στο σύνολο της είναι άψογη, με αντικειμενική κατεύθυνση και σεβασμό στο κοινό. Οπότε εκτός από εκθεσιακή βιτρίνα , έχουμε το αντεστραμμένο είδωλο της, ένα ξόανο με καταστροφικές συνέπειες για όσους προσπαθούν να βγάλουν τίμια το ψωμί τους. Άδικο, αλλά δυστυχώς η ιστορία έχει δείξει ότι η ανατροφή ενός ‘’τέρατος’’ , οδηγεί στα αντίστοιχα αποτελέσματα.
Κοντολογίς, τα ΜΜΕ κρύβουν τεράστια δύναμη στα χέρια τους. Η ισχύ έχει ευθύνες, υποχρεώσεις και συμβαδίζει με τις αντικειμενικές ανάγκες και επιταγές της κοινωνίας που εκπροσωπεί. Ευτυχώς , υπάρχουν πολλοί εξαίρεται δημοσιογράφοι, με ηθική ακεραιότητα και εντιμότητα, που σέβονται το κοινό τους. Στο χέρι τους είναι να πρωτοστατήσουν , απομονώνοντας τους όψιμους ‘’συναδέλφους’’ τους. Τους παρίες εκείνους που είναι επικίνδυνοι για τη συνοχή του κοινωνικού ιστού. ‘’Απολυμαίνοντας’’ το τοξικό περιβάλλον του χώρου τους, επιτελούν σημαντικό έργο για όλους.
Από την πλευρά τους, τα μέλη της κοινωνίας , που θέλουν να ευαγγελίζονται ως Πολίτες, για να αποδεσμευθούν από τα βαρίδια εθελοδουλίας, χρειάζεται να οξύνουν τη κριτική τους ικανότητα, ώστε αρμονικά να απολαύσουν τις αρχές της παρρησίας, της δημοκρατίας και της πλέριας αγωνιστικότητας που διέπει μία ευνομούμενη κοινωνία. Να μάθουν να αξιολογούν τη σημειολογία των κραυγαλέων πρωτοσέλιδων, καθώς τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Τα πάντα χρήζουν προσεκτικής ερμηνευτικής ,κοινωνιολογικής ανάλυσης. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουμε τις ναρκοθετημένες παγίδες, χωρίς να γινόμαστε έρμαια στις ορέξεις των επιτήδειων ‘’λύκων’’, αφήνοντας τους σύξυλους, με τα ‘’μολυσματικά’’ πρωτοσέλιδα στα χέρια…..