Του Abraham Gefuropoulos
Άνθρωπος και μηχανή, ένα ετερόκλητο ζεύγος αντιθέσεων σε μία σχέση συμβιωτικής αλληλεξάρτησης που μέρα με την μέρα εξελίσσεται σε ένα ερωτικό πάθος άνευ προηγουμένου, ικανό να καταστρέψει την συναισθηματική πλευρά του ατόμου με την εκτός λογικής φλόγα του.
Με την ραγδαία είσοδο των εργοστασιακών, τεχνολογικών επιτευγμάτων τους τελευταίους αιώνες (Βιομηχανική Επανάσταση), η ζωή του ανθρώπου έχει αναδιαμορφωθεί ριζικά, όχι μονάχα σε επιστημονικό επίπεδο, αλλά κυρίως στη καθημερινότητα δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Άνεση, ευκολία, με ταχύτητα ικανοποίησης των επιθυμιών μας, εξέλιξη στην επικοινωνία, κατορθώματα θαυμαστά που έχουν συμπιέσει τον πλανήτη σε μία μεγάλη γειτονιά. Όλοι μπορούν να έρθουν σε επαφή με όλους με μία κάμερα ή ένα κουμπάκι.
Κυριαρχούμε όμως επί των μηχανών; Έχουμε πραγματικά το πάνω χέρι; Μήπως τα ευφυή κατασκευάσματα έχουν εμφιλοχωρήσει κρυφά και χωρίς προειδοποιητικές τυμπανοκρουσίες, στην κοινωνική δομή της ύπαρξης μας, έχοντας γίνει ένα με το δέρμα μας, ως άλλη προέκταση του εαυτού μας, μία παθογένεια που εκφυλίζει την ‘’τέλεια’’ πνευματική μας ψυχοσύνθεση;
Την δική του απάντηση δίνει ο Τζον Κάρπεντερ, μετρ του τρόμου, στην φιλόδοξη «Κριστίν» (1983), ταινία βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Στίβεν Κινγκ, άρχοντα και γνώστη της ερεβώδους προσωπικότητας και των φοβιών που πηγάζουν από τα μύχια της αρχέγονης συνείδησης του είδους μας.
Κεντρική πρωταγωνίστρια στο ευρηματικό φιλμ, η Κριστίν, μία κόκκινη Πλύμουθ του 57, κατασκευασμένη στο Ντιτρόιτ. ‘’Γεννημένη’’ δολοφόνος από τα γεννοφάσκια της παραγωγής της, αποκαλύπτει την εκδικητική της μανία απέναντι σε εκείνους τους μηχανικούς που δεν σεβάστηκαν τις ιδιοτροπίες της φύσης της, φέρνοντας την με το ζόρι σε έναν επικίνδυνα άγνωστο κόσμο, στον οποίο δεσπόζουν κάτι παράξενα δίποδα πλάσματα με ακατανόητες κραυγές ομιλίας και γκροτέσκο βάδισμα.
Ο Άρνι Κάνινγχαμ (Κιθ Γκόρντον) είναι ένας φοβισμένος, δειλός νεαρός, ένας ‘’σπασίκλας’’ συναισθηματικά ετοιμόρροπος και σεξουαλικά αποπροσανατολισμένος, σε μία Αμερική του 1978, του ροκ εντ ρολ, της κοινωνικής απελευθέρωσης και της αντίδρασης κατά της Αρχής.
Καταπιέζει τις βαθύτερες επιθυμίες του ακολουθώντας τον δρόμο που χάραξε για τον ίδιο η οικογένεια του. Μοναδικό του στήριγμα τόσο στην χωρίς νόημα ζωή όσο και στην υπεράσπιση του από το ενδοσχολικό bullying, ο συνομήλικος και εκ διαμέτρου αντίθετος σε εμφάνιση και προσωπικότητα, Ντένις Γκίλντερ (Τζον Στοκγουελ).
Όταν ο Άρνι αντίκρισε για πρώτη φορά την Κριστίν, εκείνη δεν ‘’φορούσε’’ τα καλά της, ήταν ένα μάτσο παλιοσίδερα, μία γερασμένη κυρία έτοιμη για το νεκροταφείο των σιδερικών. Όμως ο νεαρός, ενθουσιάστηκε, μαγεύτηκε. Διέκρινε την επικίνδυνη ομορφιά της και σαγηνεύτηκε σε έναν κεραυνοβόλο έρωτα με την πρώτη ματιά.
Παρά τις προειδοποιήσεις του Ντένις και το θανατηφόρο παρελθόν της, ο Άρνι την αποκτά, τα βάζει με Θεούς και Δαίμονες (οικογένεια), την κατασκευάζει κάνοντας την του κουτιού. Την βαπτίζει, χαρίζοντας της το όμορφο όνομα που θα την συνοδεύει στις αστραπιαίες βραδινές πτήσεις τους στις ασφάλτους. Το αυτοκίνητο φυσικά είναι ‘’θηλυκό’’, τόση ευαισθησία άλλωστε κρύβει στα γρανάζια της…
Η προσωπικότητα του αλλάζει , από άβουλο παιδαρέλι μετατρέπεται σε έναν γόη, άνετο τύπο, ένα σκληρό μάγκα που αψηφάει τους κανόνες και παίρνει αυτό που θέλει όταν το θέλει (την όμορφη του λυκείου Λι Κάμποτ, την οποία ενσαρκώνει η Αλεξάντρα Πωλ).
Εθίζεται με την Κριστίν, την ερωτεύεται, παθιάζεται για την ευημερία της, εκδικείται εκείνους που δεν την σέβονται. Αποξενώνεται από όσους τον αγαπούν, βυθισμένος στον εφιαλτικό μικρόκοσμο των τεσσάρων τροχών.
Όμως η Κριστίνα δεν είναι του κατηχητικού, παρά την χριστιανική της ονομασία. Το αντίθετο μάλιστα, είναι ένα είδος ζωντανής βδέλλας που απομυζεί την ενέργεια του ιδιοκτήτη της. Απαιτεί σεβασμό, αγάπη, φροντίδα. Τιμωρεί όσους της συμπεριφέρονται ως τροχοφόρα πόρνη.
Σε αντάλλαγμα προσφέρει μία επίπλαστη αίσθηση δύναμης, μία δίψα για την ανεξέλεγκτη ανομία που τόσο γοητεύει τους νέους ανθρώπους. Εκείνος που θα την ‘’καβαλήσει’’ και κερδίσει την πολύτιμη προσοχή της, θα είναι ο νικητής της ζωής, της περιπέτειας και της αδρεναλινικής τεστοστερόνης (χρήση του V-ictory από τον Κάρπεντερ, στους τίτλους της ταινίας, στην πρόσοψη του αυτοκίνητου).
Στην προσπάθεια τους να σώσουν τον φίλο τους Άρνι, ο Ντένις και η Λι δεν διστάζουν να τα βάλουν με το μεταλλικό αφηνιασμένο τέρας. Καταφέρνουν να επικρατήσουν ,όμως το τίμημα βαρύ, ο Άρνι πέφτει θύμα του πάθους του. Βέβαια στο τέλος η πραγματική νικήτρια δεν είναι άλλη από την κατακόκκινη στα χρώματα του πάθους, ‘’δαιμονισμένη’’ Πλύμουθ, η οποία ακόμα και μέσα από τον Παράδεισο των κονιορτοποιημένων μηχανοκίνητων ψυχών, αρνείται να εγκαταλείψει τις απολαύσεις του αίματος και του πόνου , που τόσο απλόχερα προσφέρει η ζωή στα χειρότερα της…
Ο Κάρπεντερ στο «Κριστίν» προσφέρει στο αδηφάγο για πνευματικά γκάζια κοινό μία σπιντάτη γοητευτική μυθοπλασία, όπου η πραγματικότητα και ο εφιάλτης ενυπάρχουν η μία μέσα στον άλλο, σε ένα πλεγματικό δεσμό αχαλίνωτης ρεαλιστικής φαντασίας. Το δυνατό περικλείει μέσα του το αδύνατο χωρίς να προκαλεί δυσφορία στο μάτι, αντίθετα επεξηγεί ότι η ίδια η ζωή υπό τις κατάλληλες –δυσμενείς- συνθήκες μπορεί να γίνει άκρως αποκρουστική και φορέας ανατριχιαστικών φαινομένων εκφυλισμού της κοινωνίας.
Η Μηχανή και δη το Αυτοκίνητο φετιχοποιούνται, εξιδανικεύονται σε κάτι άυλο, υπερβατό, ένα τοτέμ ειδωλολατρίας, με αξία που ξεφεύγει τα όρια της πρακτικής χρησιμότητας τους στην καθημερινότητα. Αντικαθιστούν την ανθρώπινη ενάργεια, την εποικοδομητική εργασία και την διαπροσωπική επαφή.
Το Αυτοκίνητο είναι ο κεντρικός ‘’ήρωας’’ μας. Μία αδιανόητη εφεύρεση απαράμιλλης σημασίας, με τις γνωστές σε όλους δυνατότητες. Εξανεμίζει τις αποστάσεις, μεταφέρει με ασφάλεια, ενδυναμώνει τις καρδιές με τις υψηλές ταχύτητες των κοντέρ..
Η δυνατότητα απόκτησης των ολοκαίνουριων, βελτιωμένων ακριβών αμαξιών προσφέρει κύρος, αποτελώντας μία καλή ευκαιρία επίδειξης της κοινωνικοοικονομικής θέσης του ιδιοκτήτη. Όμως κάτω από την επιφάνεια υποβόσκει κάτι πιο σκοτεινό και ανησυχητικό. Η συναισθηματική προσκόλληση ανθρώπων που εναποθέτουν το άγχος και την απογοήτευση της ζωής στα φανταχτερά τους ‘’παιχνίδια’’.
Έχοντας γεννηθεί και μεγαλώσει σε μία αποστειρωμένη, αυταρχικά καταπιεστική κοινωνία, δεν είναι λίγοι εκείνοι που χάνουν την πίστη τους στις ανθρώπινες αξίες και ιδανικά κι εν τέλει στον ίδιο τον Άνθρωπο. Απογοητευμένοι εναποθέτουν την ελπίδα και την αγάπη τους σε άψυχα αντικείμενα όπως είναι το αυτοκίνητο. Του δίνουν όνομα, αγάπη, το ερωτεύονται, του συμπεριφέρονται ως έμψυχο ον ,ένα πλάσμα που δεν θα προδώσει την αφοσίωση τους, καταρρακώνοντάς τις επίφοβες προσδοκίες τους.
Δημιουργούν συναισθηματικούς, σεξουαλικούς δεσμούς ανύψωσης του γοήτρου τους. Για τους άνδρες, το κλειδί και το τιμόνι λειτουργούν ως προέκταση του πέους, μία ενστάλαξη των ανθρώπινων φαντασιώσεων στην ψυχρά άψυχη μηχανή, σε μία απέλπιδα προσπάθεια αναπτέρωσης του διαλυμένου ηθικού. Ίσως να είναι αυτή η ψευδαίσθηση της ‘’απόδρασης’’, της σιγουριάς και της ισχύος που δημιουργεί και την καθημερινή εκατόμβη θανατηφόρων ατυχημάτων…
Ας είμαστε όμως ρεαλιστές και απολύτως δίκαιοι. Για το γενικό χάλι δεν ευθύνεται το αντικείμενο αλλά το υποκείμενο, ο άνθρωπος, καθώς η μηχανή δεν κάνει επιλογές, δεν ‘’αντικειμενοποιεί’’ τα συναισθήματα, ο ίδιος το πράττει.
Σε μία υγιή κοινωνία, στην οποία τα μέλη της έχουν την δυνατότητα ομαλής ανάπτυξης της συναισθηματικής τους προσωπικότητας, οι μηχανές θα εκπέσουν από την κορυφή της αξιακής πυραμίδας, στην θέση που τους αρμόζει, ως ‘’υπηρέτες’’ των αναγκών μας και όχι ως ισότιμοι ‘’συμπαίκτες’’. Ο Έρωτας θα απευθύνεται από Άνθρωπο σε Άνθρωπο , χωρίς μηχανικούς διαμεσολαβητές τεχνητής υποστήριξης.
Ο Άρνι πέθανε εξαιτίας του πάθους του, η Κριστίν γέλασε τελευταία, ωστόσο στην πραγματικότητα αυτοί που κρατούν την δύναμη και το τιμόνι της ζωής στα χέρια τους, είναι οι άνθρωποι. Ο υποφαινόμενος, εσύ, ο φίλος σου, η αδελφή του.
Εμείς επιλέγουμε αν θα μπούμε στο αυτοκίνητο της ζωής ως παθητικοί δέσμιοι του ψυχικού μας φόβου αδιαφορώντας για το μέλλον ,ή θα συμπεριφερθούμε ως δραστήριοι οδηγοί ζώντας με αξιοπρέπεια στο παρόν, ακολουθώντας τις αληθινές εσωτερικές μας πηγές ακτινοβολίας.
Αν είμαστε ειλικρινείς πρώτα από όλα με τον εαυτό μας, η Κριστίν θα το καταλάβει και θα μας οδηγήσει με ασφάλεια στο Μέρος εκείνο που αρμόζει και επιθυμεί ο καθένας μας. Χωρίς κορναρίσματα και τρακαρίσματα που πληγώνουν την αξιοπρέπεια και προκαλούν τα πνευματικά ατυχήματα …