Από την «Κρίση των πυραύλων» στην «Κρίση των ηχητικών κυμάτων»
Ξεκίνησε ως ιατρικό μυστήριο, κατόπιν παρουσιάστηκε ως μυστηριώδης επίθεση, έγινε κατασκοπευτικό θρίλερ και κατέληξε διπλωματική κρίση. Η ασθένεια που έπληξε 21 διπλωμάτες στην αμερικανική πρεσβεία στην Αβάνα απειλεί σοβαρά το μέλλον των αμερικανικό – κουβανικών σχέσεων, που έτσι κι αλλιώς έχουν δύσκολο παρελθόν.
Οι σχέσεις των δυο χωρών υπήρξαν πάντα δραματικές μετά την κουβανική επανάσταση και την ανάληψη της εξουσίας από τον Φιντέλ Κάστρο, με αποκορύφωμα την διαβόητη «Κρίση των Πυραύλων» που έφερε τις ΗΠΑ και τη Ρωσία – σύμμαχο της Κούβας – στα πρόθυρα του πυρηνικού πολέμου.
Ωστόσο, επί Ομπάμα οι ΗΠΑ επιχείρησαν να ανοίξουν ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις τους με την Αβάνα. Η διαδικασία επαναπροσέγγισης ξεκίνησε στα τέλη του 2014 και οι διμερείς σχέσεις Αβάνας και Ουάσινγκτον αποκαταστάθηκαν μερικώς τον Ιούλιο του 2015. Επί Ομπάμα το εμπάργκο που επέβαλαν οι ΗΠΑ στην Κούβα χαλάρωσε εν μέρει, το ίδιο και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί. Η προσπάθεια επιστεγάστηκε με την «ιστορική επίσκεψη» του Ομπάμα στην Αβάνα.
Από τον Ομπάμα στον Τραμπ…
Ωστόσο, η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων ήταν ακόμη μακριά καθώς προσέκρουε στις παλιές αντιδικίες, κληρονομιά του ψυχρού πολέμου και τα ισχυρά αιτήματα που αξίωνε κάθε πλευρά από την άλλη. Και απομακρύνθηκε ακόμη περισσότερο με την εκλογή Τραμπ. Ως Αμερικανός πρόεδρος ο Τραμπ ανακοίνωσε την ακύρωση της συμφωνίας Ομπάμα με την Κούβα κι έδωσε εντολή για αυστηρότερους ταξιδιωτικούς και άλλους περιορισμούς.
… κι από την «Κρίση των πυραύλων» στην «Κρίση των ηχητικών κυμάτων»
Διατήρησε, ωστόσο, την πρεσβεία στην Αβάνα, η οποία τελικά αποτέλεσε το νέο πεδίο μάχης ΗΠΑ – Κούβας και την… «Κρίση των ηχητικών κυμάτων».
Τον περασμένο Αύγουστο δημοσιοποιήθηκε ότι 21 άτομα, διπλωμάτες των ΗΠΑ και μέλη των οικογενειών τους στην Αβάνα, αρρώστησαν παρουσιάζοντας ιδιαίτερα περίεργα συμπτώματα. Ανέφεραν απώλεια ακοής, ήπιες εγκεφαλικές βλάβες, προβλήματα στο νευρικό σύστημα και έλλειψη ισορροπίας.
Τα περιστατικά αυτά, σημειώθηκαν τον χειμώνα του 2016 και μετά από μήνες έρευνας οι Αμερικανοί αξιωματούχοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι διπλωμάτες είχαν εκτεθεί «σε μια προηγμένη ηχητική συσκευή που είχε αναπτυχθεί είτε μέσα, είτε έξω από τις κατοικίες τους», σημειώνοντας ότι «δεν έχει ξεκαθαριστεί αν η συσκευή αυτή ήταν ένα όπλο που χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα για επίθεση ή είχε κάποιο άλλο σκοπό». Σύμφωνα με τα αμερικανικά ΜΜΕ, ορισμένα από το θύματα ανέφεραν ότι άκουσαν δυνατούς ήχους που δεν καταλάβαιναν από που προέρχονται, ενώ άλλα είπαν ότι δεν άκουσαν τίποτα.
Νευρολόγοι ειδικοί αμφισβήτησαν ανοιχτά ότι υπάρχουν ηχητικές συσκευές που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τέτοιου είδους προβλήματα υγείας. Άλλοι ειδικοί υποστήριξαν ότι θα μπορούσε να είναι ένα είδος συσκευής παρακολούθησης που προκάλεσε τα προβλήματα αυτά, ενώ άλλοι απέρριψαν όλα τα «τρελά» ενδεχόμενα, λέγοντας ότι οι αιτίες των συμπτωμάτων των ασθενών πρέπει να αναζητηθούν αλλού.
Και κατασκοπευτικό θρίλερ
Η υπόθεση πήρε γρήγορα και κατασκοπευτική διάσταση, με το Associated Press, να μεταδίδει πως Αμερικανοί κατάσκοποι στην Κούβα ήταν ανάμεσα στα πρώτα θύματα και μάλιστα με πιο βαριά συμπτώματα. Ήταν επίσης αυτοί που γνωστοποίησαν τα προβλήματα στην αμερικανική πρεσβεία στην Αβάνα.
Από τα «περιστατικά» στις «επιθέσεις»
Οι ΗΠΑ όταν η ιστορία αυτή πρωτο-δημοσιοποιήθηκε τον Αύγουστο και μέχρι και τώρα απέφευγε να χρησιμοποιήσει τη λέξη «επιθέσεις» και προτιμούσε τον χαρακτηρισμό «περιστατικά». Αυτό άλλαξε τις τελευταίες εβδομάδες με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να κάνει λόγω για «συγκεκριμένες επιθέσεις» με στόχο Αμερικανούς αξιωματούχους στην Αβάνα, χωρίς να εξηγήσει αν υπάρχουν νέες πληροφορίες ή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι πράγματι τα «περιστατικά», προέκυψαν από σκόπιμες ενέργειες.
Η Αβάνα από την πλευρά της, αρνήθηκε από την πρώτη στιγμή ότι εμπλέκεται σε αυτά τα περιστατικά και μάλιστα ξεκίνησε τις δικές της έρευνες, που μέχρι στιγμής δεν καταλήγουν πουθενά. Το ίδιο, ωστόσο, συνέβη και με τους Αμερικανούς. Η Κούβα έδωσε άδεια στους πράκτορες του FBI που ανέλαβαν την υπόθεση να μπουν στην χώρα και να διεξάγουν έρευνες. Αυτές όμως δεν κατέληξαν πουθενά. Οι πράκτορες του FBI δεν κατάφεραν να εντοπίσουν καμιά συσκευή, τίποτα ύποπτο και κανένα στοιχείο που να τους οδηγήσει στη λύση του μυστηρίου.
Σαμποτάζ;
Επίσης ακόμη και οι ίδιοι οι Αμερικανοί φαίνεται να αμφισβητούν σε ένα βαθμό ότι η Κούβα βρίσκεται πίσω από τις «επιθέσεις». Το ότι επέτρεψαν την είσοδο του FBI και τις έρευνες που διεξήχθησαν στην Αβάνα, δείχνει, σύμφωνα με τα αμερικανικά ΜΜΕ ότι και οι ίδιοι Κουβανοί έχουν κλονιστεί με το επεισόδιο, καθώς δεν θα είχαν λόγο, αυτή τη στιγμή να χαλάσουν τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ. Επίσης θύματα δεν υπήρξαν μόνο Αμερικανοί Αξιωματούχοι αλλά και τουλάχιστον έξι Καναδοί διπλωμάτες. Και οι σχέσεις του Καναδά με την Κούβα είναι ιδιαίτερα καλές.
Εξαιτίας αυτών των παραγόντων, υπάρχουν αρκετοί ειδικοί που αναρωτιούνται αν τα περιστατικά αυτά θα μπορούσαν να είναι αποτέλεσμα των δράσεων κάποιου τρίτου, για παράδειγμα μιας άλλης κυβέρνησης, που προσπαθεί να σαμποτάρει τις σχέσεις ΗΠΑ – Κούβας. Και Αμερικανοί αξιωματούχοι τείνουν προς το ενδεχόμενο αυτό.
Αν και ο Τραμπ κινήθηκε στους συνηθισμένους τόνους: «Έκαναν κάποια άσχημα πράγματα (εκεί) στην Κούβα», ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ρεξ Τίλερσον, κινήθηκε σε άλλους τόνους. Δήλωσε ότι το διπλωματικό προσωπικό των ΗΠΑ δέχτηκε σκόπιμα επίθεση. Δεν κατηγόρησε την Κούβα, ενώ και οι υπάλληλοι εξέφρασαν την πιθανότητα να ευθύνεται κάποιος τρίτος. Ο Τίλερσον τόνισε ακόμη ότι η Κούβα συνεχίζει να ερευνά αυτές τις επιθέσεις και οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να συνεργάζονται μαζί τους.
Ο δημοκρατικός γερουσιαστής του Βερμόντ, Πάτρικ Τζ. Λίαχι, δήλωσε ότι ενδεχόμενα ποινικά μέτρα εναντίον της Κούβας θα είναι κέρδος μόνο για όποιον βρίσκεται πίσω από την επίθεση. «Όποιος το κάνει αυτό, προφανώς προσπαθεί να διαταράξει την διαδικασία ομαλοποίησης των σχέσεων ΗΠΑ – Κούβας. Κάποιος ή κάποια κυβέρνηση προσπαθεί να αντιστρέψει τη διαδικασία».
Αντίποινα
Ωστόσο, αν όντως πίσω από τα παράξενα περιστατικά βρίσκεται κάποιος τρίτος που θέλει να σαμποτάρει τις σχέσεις των δυο χωρών, η στρατηγική που ακολουθεί μάλλον κρίνεται επιτυχής. Εν ολίγοις οι ΗΠΑ παίρνουν μέτρα εναντίον της Κούβας με τη δικαιολογία πως η κυβέρνηση απέτυχε να προστατεύσει τους διπλωμάτες τους.
Αν και εκτιμάται πως το γεγονός ότι ο Τίλερσον δεν έκλεισε τελείως την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αβάνα, δείχνει ότι δεν θεωρεί υπεύθυνους τους Κουβανούς, παρόλα αυτά δήλωσε πως δεν είναι πεπεισμένος ότι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι είναι ασφαλείς.
Οι ΗΠΑ πρώτα ανακοίνωσαν την απομάκρυνση του 60% του προσωπικού από την πρεσβεία τους στην Αβάνα. Στη συνέχεια γνωστοποίησαν ότι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι που θα συνεχίσουν να συναντώνται με τους Κουβανούς ομολόγους τους δεν θα το κάνουν στην Κούβα, μέχρι να αποκαλυφθεί η αιτία των επιθέσεων.
Η μείωση του προσωπικού των ΗΠΑ στην Αβάνα μπορεί, μεταξύ άλλων να επηρεάσει τον αριθμό των Κουβανών που μετακινούνται προς την Αμερική για να δουν τις οικογένειες τους. Περίπου 20.000 βίζες εκδίδονται ετησίως και τώρα οι θεωρήσεις έχουν ανασταλεί.
Μια εβδομάδα μετά διέταξαν την απέλαση 15 Κουβανών διπλωματών από την πρεσβεία της Κούβας στην Ουάσιγκτον. Οι 15 υπάλληλοι αποτελούν επίσης το 60% του κουβανικού διπλωματικού προσωπικού που υπηρετεί στην αμερικανική πρωτεύουσα. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ τους έδωσε μια εβδομάδα διορία για να απομακρυνθούν.
Τέλος οι ΗΠΑ εξέδωσαν ταξιδιωτική οδηγία με την οποία καλούν τους Αμερικανούς πολίτες να μην ταξιδεύουν στην Κούβα. Επειδή εκτιμούν ότι κάποιες από τις «επιθέσεις» έγιναν σε ξενοδοχεία, όπου διέμεναν Αμερικανοί διπλωμάτες, θεωρούν ότι οι τουρίστες θα μπορούσαν να επηρεαστούν επίσης.
Διπλωματική κρίση
Αυτό είναι ίσως και το χειρότερο μέτρο εναντίον της Κούβας καθώς θα απειλήσει τον τουρισμό της – που είναι η ραχοκοκαλιά της οικονομίας της -, αν οι ταξιδιωτικοί πράκτορες, οι εταιρείες ξενοδοχείων και κρουαζιερόπλοιων ή οι ασφαλιστές τους αποφασίσουν ότι οι υπάλληλοί τους και οι πελάτες τους θα μπορούσαν να διακινδυνεύσουν. «Αν αποσυρθεί η κάλυψη των ασφαλιστικών λόγω της ταξιδιωτικής οδηγίας, όλα εκεί κάτω θα μπορούσαν να κλείσουν σε μια νύχτα», υποστηρίζει ο πρόεδρος του Εμπορικού και Οικονομικού Συμβουλίου ΗΠΑ – Κούβας.
Οι Κουβανοί από την άλλη πλευρά καταδίκασαν την ταξιδιωτική οδηγία υποστηρίζοντας ότι είναι ένα κυνικό εργαλείο για την ανατροπή την εναπομείνασας συμφωνίας Ομπάμα και κουβανικής κυβέρνησης. Ο Έρικ Ζόλοφ, Κουβανός εμπειρογνώμονας στο Πανεπιστήμιο Στόνι Μπρουκ τόνισε μάλιστα ότι η Κούβα παραμένει το ασφαλέστερο μέρος στη Λατινική Αμερική για να επισκεφτούν οι αλλοδαποί, καθώς το έγκλημα είναι εξαιρετικά χαμηλό.
Η κουβανική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε με απογοήτευση στα μέτρα που πήραν οι ΗΠΑ – χαρακτήρισε «βιαστική» και μια «απόφαση που θα επηρεάσει τις διμερείς σχέσεις» τη μείωση του προσωπικού της αμερικανικής πρεσβείας – ενώ δήλωσε ότι θα συνεχίσει τις έρευνες για τα «περιστατικά» που σημειώθηκαν.
Με δεδομένη την υπόθεση αυτή, τα μέτρα κατά της Κούβας και την πολιτική που ακολουθεί ο Τραμπ στις σχέσεις της Ουάσινγκτον με την Αβάνα, οι δυο χώρες κινούνται προς μια νέα διπλωματική κρίση που θα διανθίσει την τεταμένη ιστορία τους.