του Abraham Gefuropoulos
Από αρχαιοτάτων χρόνων και τις πρωτόγονες κοινωνίες μέχρι και στις μέρες μας, με την υποτιθέμενη τεχνολογική και πολιτισμική πρόοδο των ‘’σύγχρονων’’ κοινωνιών, ο άνθρωπος ως είδος προσπαθεί αδιαλείπτως και μετά βδελυγμίας να επιλύσει το πρόβλημα της νομικής του διασφάλισης, ως μία δικλείδα ασφαλείας για την περαιτέρω εξέλιξη του.
Οι νόμοι δεν είναι τίποτα παραπάνω από πολιτισμικούς καρπούς, ανθρώπινες εμπνεύσεις που εξυψώνουν το είδος μας σε περίοπτη θέση μέσα στο ζωικό βασίλειο, κυρίως όμως αποτελούν μία ασπίδα αυτοπροστασίας μπροστά στον μεγαλύτερο κίνδυνο που έχει να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος σε όλο το προτσές της κοινωνικής του, ιστορικής ανέλιξης σε κυρίαρχο ον, που δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον εαυτό του.
Παρά την επιστημονική προοδευτική έκρηξη που συντελείται αιώνες τώρα, στο χώρο της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας και της εγκληματολογίας, ακόμη δεν έχει αποκρυσταλλωθεί με απόλυτη σαφήνεια ένας καθολικός ορισμός για τα αίτια που γεννούν το έγκλημα και τους λόγους για τους οποίους τα άτομα παραβαίνουν το νόμο της εκάστοτε κοινωνίας στην οποία είχαν την τύχη (ατυχία) να γεννηθούν.
Ωστόσο την ίδια ένσταση θα μπορούσαμε να θέσουμε και για την αντίπερα όχθη, εκείνη που συνήθως περιβάλλεται από μία ‘’θεϊκής έμπνευσης’’ περιβολή, μία ακριβοθώρητη καλόγουστη ενδυμασία, η οποία όμως κάτω από τον κοινωνικό παραμορφωτικό φακό εμφανίζεται τελικά γεμάτη τρύπες και μπαλώματα.
Η Δικαιοσύνη και κατ επέκταση η νομική της πολιτική, χαρακτηρίζεται ως μία φινετσάτη κυρία, με καλούς τρόπους, αλλά με ιδιαιτέρως δύστροπο χαρακτήρα. Η εξέταση της νομικής επιστήμης κατά την διάρκεια της ιστορίας ως μίας ενιαίας κοινωνικής μορφής, μπορεί να μας προκαλέσει κάλλιστα σύγχυση, οδηγώντας μας σε επίφοβα και επικίνδυνα μονοπάτια.
Τί αντιπροσωπεύουν οι νόμοι; Είναι οι φύλακες άγγελοι των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων ή μακιγιαρισμένοι ‘’δαιμονικοί’’ μηχανισμοί, πιστά και υπάκουα όργανα των εξουσιαστικών μηχανισμών; Μήπως ένας σπερματικός συγκερασμός και των δύο κατηγοριών , μία ανισομερή πρόσμιξη που οδηγεί σε ένα άκρως επικίνδυνο απότοκο , δηλαδή ένα άρτια καμουφλαρισμένο υβρίδιο, με κληρονομικά εγγενή στοιχεία και από τους δύο γονείς του, με μία τάση όμως που κλίνει περισσότερο προς την εκμετάλλευση, παρά στην συλλογικά προσωπική ανάπτυξη; Ως παθολογικά πεσιμιστές θα θέλαμε να αναδείξουμε την συλλογιστική μας , που τείνει να ταυτιστεί με την παθογένεια του είδους μας, ως μίας αέναης ανίατης αρρώστιας που μας σιγοτρώει τα σωθικά ( βλέπε κοινωνική ευημερία πάνω στις αρχές του Διαφωτισμού και του Ανθρωπισμού).
Τα κοινωνικά συστήματα και οι συνδετικοί κρίκοι που τους συγκροτούν (νόμοι, κώδικες, ήθη, έθιμα) προσομοιάζονται με την βιολογική ανάπτυξη του ανθρώπου. Γεννιούνται, αναπτύσσονται και κάποια στιγμή κουρασμένα αποτραβιούνται στην άκρη (πολλές φορές βίαια ), για να μας αδειάσουν τη γωνιά, δίνοντας της θέση τους σε κάτι πιο νέο και άρα καλύτερα προσαρμοσμένο στις ανάγκες των ατόμων. Αν η αλληλοδιαδοχή τύπων συμπεριφοράς ήταν ένα κινηματογραφικό φιλμ, τότε αυτή η κληρονομική μετάβαση από ένα προκαθορισμένο στάδιο στο επόμενο θα γινόταν με πλάνα φοντύ ανσενέ.
Όμως όντας σε περιπαικτική διάθεση, θα λέγαμε ότι η παραπάνω συγκριτική παρομοίωση δεν ισχύει. Σε αντίθεση με το φθαρτό, θνητό ανθρώπινο σώμα, ο Νόμος (η συνολική αξία που πρεσβεύει) δεν εναπόκεινται στους κανόνες της ατομικά ταπεινής μας ύπαρξης. Για εκείνον ο θάνατος δεν είναι μία σταθερά αμετάβλητη κατάσταση, καθώς η Ιστορία ως άλλος Θεός του έχει χαρίσει τη δυνατότητα της ανάστασης και της επαναφοράς του, έστω και αν αυτή δεν συντελείται με την αρχαϊκή-αρχική μορφή της.
Εγκληματικές ενέργειες και παραβατικοί τύποι ανθρώπινων συμπεριφορών που εμφανίστηκαν σε μία δεδομένη, παρελθοντική χρονική στιγμή, δεν σημαίνει ότι με το πέρας του χρόνου, θα εξανεμιστούν , αφήνοντας σκόνη πίσω τους. Αντίθετα όπως προείπαμε αργά ή γρήγορα θα κάνουν και πάλι αισθητή την παρουσία τους σε μία άλλη μελλοντική ιστορική στιγμή, είτε αυτούσιοι είτε δρώντας αταβιστικά σε μία προηγμένη μορφή της θεωρίας του Δαρβίνου.
Στις πρωτόγονες κοινωνικές δομές, οι άνθρωποι όντας νάνοι μπροστά στην ολότητα της φύσης, τρομοκρατημένοι από τις άγνωστες για τους ίδιους πηγές, των φυσικών φαινομένων, την θεοποίησαν, ανάγοντας τον φόβο τους σε Θεό. Έναν Θεό που εξαιτίας της τρομακτικά απεριόριστης ισχύς του, δεν σήκωνε πολλά- πολλά , έτοιμος να διαολοστείλει τους ασεβείς και τους ανυπότακτους. Τι να κάνουν οι άνθρωποι; Μπλεγμένοι σε μία αυτοδημιούργητη λαίλαπα, μπήκαν σε ένα ιδιόρρυθμο παιχνίδι, όμοιο με εκείνο του σκύλου που κυνηγάει την ουρά του. Αντίθετα όμως με την χαριτωμένη αναίμακτη ανοησία του τετράποδου φίλου μας, η ανθρώπινη μωρία δεν έχει φραγμούς, αλλά μονάχα πόνο, δάκρυα και αίμα.
Στο βωμό της θρησκείας και της ματαιοδοξίας, οι άνθρωποι παγίωσαν μια νοσηρή πραγματικότητα, οικοδομώντας νομικές μορφές ελέγχου, επιτήρησης και τιμωρίας ενάντια σε όσους θεωρούνταν βλάσφημοι και άρα επιζήμιοι για την κοινωνία τους. Πολλές φορές ακόμα και στις λεγόμενα ‘’υποανάπτυκτες’’ κοινωνικές ομάδες, η θρησκεία αποτελούσε το χαλάκι κάτω από το οποίο, διάφορα ‘’εξυπνοπούλια’’, έκρυβαν τις ατασθαλίες τους. Η Θρησκεία υπό αυτό το πρίσμα ισοδυναμεί με μία καλοστημένη απάτη, όμως το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό γνώρισμα δεν είναι το θέμα μας εν προκειμένου.
Στην αρχαιότητα λοιπόν, η παραβατικότητα συνδέθηκε με το υπερφυσικό και το εξώκοσμο. Μα εμάς τι μας νοιάζει; Δεν είμαστε εμείς που πλέον έχουμε τιθασεύσει τη Φύση, τρομοκρατώντας την, κάνοντας την υποχείριο και παιχνιδάκι μας; Μήπως είναι άλλοι αυτοί που ταξιδεύουν στο διάστημα ή βρίσκουν θεραπεία για μέχρι πρότινος ανίατες ασθένειες;
Δεν έχουμε αφήσει πίσω μας οριστικά την αδυσώπητη εφαρμογή ενός τερατόμορφου νόμου όπως ήταν εκείνος της Ιεράς Εξέτασης; Θα απαντούσαμε πως όχι, μιας και στην σύγχρονη και ταχεία αυξανόμενη πορεία μας ως είδος, τα κατάλοιπα του παρελθόντος εμφανίζονται και μάλιστα όχι ως φτωχοί συγγενείς , αλλά ως απαράβατοι εξουσιαστικοί φορείς. Η Θρησκεία και η επίδραση που αυτή ασκεί στις πλατιές μάζες, χάνεται, εξασθενεί και όμως μετά από λίγο , να την καμαρωτή προς την δόξα τραβά. Αυτή την σχέση μπορούμε να την εξετάσουμε υπό το πρισματικό νομικό φακό.
Η βλασφημία, η μη τήρηση στερεότυπων κανόνων συμπεριφοράς, εξακολουθεί να υφίσταται και να τιμωρείται με διαφορετική μορφή και ένταση από χώρα σε χώρα και ενίοτε από κοινωνία σε κοινωνία εντός του ίδιου κρατικού μηχανισμού. Ποινές ποικίλης έντασης που φτάνουν από μία ‘’αθώα’’ περιθωριοποίηση ή φυλάκιση, μέχρι την νομότυπη δολοφονία, δυστυχώς αποτελούν ψήγματα μπροστά στον μεγάλο μπαμπά που δεν είναι άλλος από τον πάντοτε επίκαιρο θρησκευτικό φονταμενταλισμό. Στην περίπτωση των θεοκρατικών χωρών ο Νόμος πρέπει να θεωρηθεί ως ο βασικός υπαίτιος της διαιώνισης του κακού ή απλά ένας διαμεσολαβητής της Εξουσίας με τον λαό και την ποδηγέτηση του σε άβουλα πρόβατα; Μόνο που στην περίπτωση μας, τα συγκεκριμένα πρόβατα βαστούν μαχαίρια και άρα είναι επικίνδυνα για τα πιο ήρεμα…
Βέβαια δεν χρειάζεται να μεταφερθούμε σε κάποια εξωτική, μυστηριακή χώρα για να αντιληφθούμε τον ηθελημένο ή μη εκπεσμό του δικονομικού καθεστώτος. Η Ελλάδα παραμένει μία αλυσοδεμένη κρατική μηχανή, παγιδευμένη σε ένα διελκυστινδικό παιχνίδι Ανατολής –Δύσης, οπότε καταλαβαίνουμε ότι το πνεύμα του νόμου σε θέματα που άπτονται της σεβαστής ,σε προσωπικό επίπεδο, ανάγκης πνευματικής αναζήτησης , αλλά άτεγκτα επιβεβλημένης θρησκοληψίας , είναι το λιγότερο δυσκοίλιο. Δεν λησμονούμε την περίπτωση καταδίκης από το νομικό σύστημα της χώρας, του Φίλιππου Λοϊζου (γνωστότερος ως ο ιδιοκτήτης σατυρικής σελίδας Άγιος Παστίτσιος, στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης facebook), ύστερα από τον αγαστό βρυχηθμό Εκκλησίας, Χρυσής Αυγής και του παρακράτους.
Η συναισθηματική φόρτιση, ένα αυθεντικό και απόλυτα κατανοητό ανθρώπινο εργαλείο, χειραγωγείται εις βάρος της πνευματικής χειραφέτησης, προσβάλλοντας την νοημοσύνη εκείνων που απλά σκέφτονται και πράττουν ορθολογικά. Ο άνθρωπος φτιάχνει ολοένα και εξυπνότερα μηχανήματα καλυτερεύοντας τη ζωή του, ωστόσο σε αυτογνωσιακό επίπεδο σε πλείστε περιπτώσεις συμπεριφέρεται σαν νήπιο. Χρειάζεται πραγματική προσπάθεια για να υπερκεραστεί αυτό το εμπόδιο, με την συσσωρευμένη νομική εμπειρία να παίζει πρωτεύοντα ρόλο στο εγχείρημα διάκρισης κοσμικής- θρησκευτικής εξουσίας, τον περιορισμό της δεύτερης και την παράλληλη ανάπτυξη πραγματικά ωφέλιμων πνευματικών δραστηριοτήτων.
Ο Νόμος υπό το θρησκευτικό πρίσμα είναι εξέχον παράγοντας του θρυμματισμένου εύρυθμου ειδώλου – της κοινωνικής συνεκτικότητας, αλλά δεν είναι και ο μοναδικός. Ποια πρέπει να είναι η στάση του σε περιπτώσεις οικονομικής ύφεσης, όπου η κρίση ξεφεύγει από την φυσιολογική ανέχεια, μεταπηδώντας στον εκφυλισμό αξιών και πτώση του βιο-πνευματικού επιπέδου. Οι σύγχρονες δαρβινικές κοινωνίες αποτελούν παλαίστρες όπου ο ισχυρότερος όχι μόνο κυριαρχεί , αλλά εύκολα μπορεί να καταστρατηγήσει τους θεσμοθετημένους κώδικες.
Παρά τα άλματα που έχουν πραγματοποιηθεί, η Εξουσία ως θεσμός όχι μόνο δεν έχει περιοριστεί στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, αντίθετα η αθάνατη ισχύ της διαιωνίζεται ανά τους αιώνες. Κάπου στέκεται επιβλητικά αυταρχική κυριαρχώντας στις ζωές των λαών με την συνεργία της νομοθεσίας, αλλού σουλουπώνεται σε πιο ανεκτές μορφές διοικητικής δομής , κοροϊδεύοντας με τον προσποιητό καθωσπρεπισμό της γενιές και γενιές ανθρώπων.
Χρειάστηκαν ποτάμια αίματος και αδιάκοποι πολύμοχθοι αγώνες για να φτάσει η ζωή ενός κοινού θνητού να αντιμετωπίζεται ισότιμα με εκείνη ενός μεγαλοαστού. Η θεωρία της κοινωνικής συναίνεσης δεν θα έβρισκε την παραμικρή εφαρμογή αν δεν προηγούνταν οι θυσίες περήφανων ανθρώπων και η μάχη ενάντια στον ταξικό ελιτισμό. Η ταξική πάλη σχετίζεται άρρητα με την Δικαιοσύνη, καθώς χωρίς τις διεκδικήσεις τίποτα κανένα δικαίωμα δεν θα κερδιζόταν.
Βέβαια κατά την άποψη του υποφαινόμενου, η παραπάνω θέση είναι μία μάλλον παροδική και εφήμερη κατάσταση που περισσότερο περιγράφει μία ουτοπία, παρά μία πραγματικότητα. Με εξαίρεση ορισμένες κραυγαλέες περιπτώσεις κοινωνιών σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους, η θεωρία της κοινωνικής σύγκρουσης μεταλλάσσεται σε ένα υβριδικό καθεστώς όπου η η Εξουσία παντρεύεται με μία ψευδεπίγραφη Δημοκρατία, δημιουργώντας μία συνειδησιακή φυλακή υψίστης ασφαλείας.
Φυσικά θα ήταν άδικο να θεωρήσουμε μοναδικό υπεύθυνο για όλα τα δεινά που μαστίζουν τη σύγχρονη κοινωνία την τυφλή λειτουργία της Δικαιοσύνης και την αγαστή σχέση της με την κεφαλαιοκρατική τάξη, καθώς το πρόβλημα έχει πολλά κεφάλια ως άλλη Λερναία Ύδρα, με τον Ηρακλή τις περισσότερες φορές να σφυρίζει αδιάφορα.
Ίσως το μεγαλύτερο έκζεμα των παραφιλικών δημοκρατικών πολιτευμάτων είναι η παθητικοποίηση του ατόμου και ο σταδιακός αποπροσανατολισμός του από τα επουσιώδη προβλήματα, κατευθύνοντας τον σε ανούσιες δραστηριότητες και επίπλαστες επιθυμίες. Δρώντας συνδυαστικά με τον επιζήμιο και ψυχοφθόρο αγώνα για την κάλυψη του επιούσιου και το σκοπίμως επιβεβλημένο καθημερινό άγχος , καταλαβαίνουμε εύκολα τον μακρύ ανήφορο που έχει να διανύσει ο μέσος άνθρωπος στις σύγχρονες ανθρωποφάγες ζούγκλες.
Η πάλη του ανθρώπου σε ταξικό επίπεδο δεν φαίνεται να βρίσκει την καταληκτική επίλυση της στο εγγύς μέλλον, καθώς οι αντιθέσεις υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να κυριαρχούν ώσπου είτε εξαφανιστεί το είδος μας, είτε η λαϊκή τάξη που αποτελεί και την πλειοψηφία, κατορθώσει να επιβάλει την θέληση της σε μία άκρως ανθεκτική μειονοτική ‘’κατσαρίδα’’. Μέχρι τότε το βιβλίο της ζωής μας θα γράφεται από άλλους ερήμην μας, με μερικές σποραδικές guest –επαναστατικά αντιδραστικές- εμφανίσεις.