Οι πιστωτές μπορεί να μπουν στον πειρασμό να την αφήσουν να ιδρώσει λίγο παραπάνω σε μια οικονομία χωρίς ρευστότητα, αλλά για να αποφύγουν την τραγωδία του Grexit θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν λιγότερο το ραβδί και περισσότερο το καρότο
Από τον Larry Elliott
H παραμονή της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ κρέμεται από μια πολύ λεπτή κλωστή μετά τη νίκη του ‘όχι’ στο χθεσινό δημοψήφισμα. Τα χρήματα στα ΑΤΜ τελειώνουν και η οικονομία είναι σε ελεύθερη πτώση. Η τύχη της πατρίδας της δημοκρατίας φαίνεται να μην είναι στα δικά της χέρια. Εάν το επιλέξει, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να αναγκάσει την Αθήνα να χρεοκοπήσει και να εκδώσει δικό της νόμισμα τη Δευτέρα το πρωί με την απόσυρση της επείγουσας στήριξης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
Αυτό φαίνεται απίθανο. Η ΕΚΤ έχει μέχρι στιγμής αποφύγει να λάβει απροκάλυπτα πολιτικές αποφάσεις κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης, έτσι θα αποφύγει και το τράβηγμα της πρίζας, ενώ οι συνομιλίες συνεχίζονται ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της, και η Αθήνα θέλει οι συνομιλίες να ξαναρχίσουν αμέσως.
Υπάρχουν, όμως, πολλοί τρόποι όπου μπορούν να εξελιχθούν τα γεγονότα. Σχεδόν κάθε Ευρωπαίος ηγέτης προσπάθησε την περασμένη εβδομάδα να εκφοβίσει τον ελληνικό λαό, προειδοποιώντας τον ότι μια νίκη του «όχι» θα σήμαινε την έξοδο από το ενιαίο νόμισμα. Η Άνγκελα Μέρκελ, ο Φρανσουά Ολάντ, ο Mατέο Ρέντζι και οι υπόλοιποι τώρα πρέπει να αποδεχτούν το αποτέλεσμα ή να σωπάσουν.
Το πιθανότερο είναι ότι θα σωπάσουν, τουλάχιστον για την ώρα. Η βοήθεια έκτακτης ανάγκης για την Ελλάδα θα συνεχιστεί, ενώ η τρόικα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ΕΚΤ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παρακολουθεί πώς εξελίσσονται τα γεγονότα στην Ελλάδα. Παρά το αποφασιστικό αποτέλεσμα, οι εταίροι της ευρωζώνης δεν θα προσφέρουν στην Ελλάδα σημαντικά ευνοϊκότερους όρους από αυτούς που ήταν στο τραπέζι, όταν Τσίπρας αποχώρησε από τις διαπραγματεύσεις μόλις πριν από μία εβδομάδα. Η Μέρκελ, για αρχή, θα αντιμετώπιζε σοβαρό πολιτικό πρόβλημα, αν το έκανε.
Ο πειρασμός για τους πιστωτές θα μπορούσε να ήταν να αφήσει τους Έλληνες να ιδρώσουν λίγο ακόμα, για να δούν αν μια-δυο εβδομάδες μιας οικονομίας χωρίς μετρητά μπορεί να κάνουν ό,τι δεν κατάφερε το δημοψήφισμα: να αλλάξουν δηλαδή το καθεστώς. Ο Τσίπρας θα υφίστατο τρομερή πίεση να παραιτηθεί και να προκηρύξει νέες εκλογές, αν τα νέα από το οικονομικό μέτωπο επιδεινώνονταν, και αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην εκλογή μιας κυβέρνησης πιο αρεστής στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Αλλά το να τραβήξει αυτή η κατάσταση κι άλλο είναι επικίνδυνο. Η Ελλάδα μπορεί να αναγκαστεί να βγει από το ευρώ πριν ο Τσίπρας προλάβει να παραιτηθεί, τόσο απελπισμένη είναι η οικονομική της κατάσταση. Αυτό που οι πιστωτές θα πρέπει να κάνουν είναι να σεβαστούν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, να συνειδητοποιήσουν ότι κάτι πρέπει να δοθεί στην Ελλάδα για να αποφευχθεί η εκτός ελέγχου κλιμάκωση της κρίσης, και να αναγνωρίσουν ότι η ελάφρυνση του χρέους θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα ενός πακέτου χρηματοδότησης που θα φροντίσει τα πιο αδύναμα μέλη της ευρωζώνης μέσα στην επόμενη διετία. Με απλά λόγια, θα πρέπει να βάλουν στη συνταγή λίγο λιγότερο ραβδί και λίγο περισσότερο καρότο.
Εάν θα το πράξουν μένει να το δούμε. Πράγματι, η αδυσώπητη κακή διαχείριση της Ελλάδας, από τότε που η κρίση φούντωσε για πρώτη φορά το 2010, έφερε τη μια γκάφα πίσω από την άλλη. Δεν βοηθά το γεγονός ότι οι σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και τα άλλα 18 μέλη της ευρωζώνης είναι πλέον τόσο στριφνές. Οι πιθανότητες εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ κατά λάθος, ακριβώς όπως η κατάρρευση της Lehman Brothers κατά λάθος το 2008, είναι αρκετά υψηλές.
Όλες οι επιλογές παραμένουν προς το παρόν ανοιχτές. Η Ελλάδα θα μπορούσε να κάνει ό, τι έκανε Κύπρος: να μην πληρώσει κάποια από τα χρέη της, ενώ παραμένει στο ευρώ. Ο Τσίπρας θα μπορούσε να αποφασίσει να δεχθεί τις φορολογικές αυξήσεις και τις περικοπές στις συντάξεις που απαιτούν οι πιστωτές, ενώ θα λάμβανε παράλληλα μόνο μικρές και αόριστες παραχωρήσεις όσον αφορά την ελάφρυνση του χρέους. Η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει ξεμείνει από χρήματα και να είναι έξω από το ευρώ μέσα σε 24 ώρες.
Μερικά πράγματα όμως είναι σαφή. Πρώτον, το ‘όχι’ των Ελλήνων αφορούσε πρωτίστως τη λιτότητα και όχι τόσο την παραμονή στην ευρωζώνη. Ο Τσίπρας δεν έχει εντολή να φέρει πίσω τη δραχμή, ακόμη και εάν αυτό είναι το τελευταίο που πρέπει να κάνει.
Δεύτερον, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος σημαίνει τόσο οικονομικό όσο και πολιτικό χάος. Όπως είπε και η Joan Hoey του Economist Intelligence Unit, πριν την ψηφοφορία: “Η Ελλάδα είναι οργισμένη και φοβισμένη, διαιρεμένη και σε εσωτερική διαμάχη”.
Αναπόφευκτα, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα περίοδο οξύ οικονομικού πόνου. Θα χρειαστούν μήνες, αν όχι χρόνια, για να αναρρώσει από τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας, ακόμη και εάν ανεπιτευχθεί μια ταχεία επίλυση της κρίσης. Η ελληνική οικονομία έχει ήδη συρρικνωθεί κατά ένα τέταρτο τα τελευταία πέντε χρόνια.
Τρίτον, δεν είναι σε θέση να διαπραγματευτεί επί μακρόν. Οποιαδήποτε λύση για την ελληνική κρίση που θα αφορά περισσότερη λιτότητα χωρίς μέτρα για να αρχίσει η ανάπτυξη της οικονομίας να αναπτύσσεται και πάλι και να κάνει το χρέος της χώρας βιώσιμο θα είναι μια πύρρειος νίκη. Το αποτέλεσμα θα είναι μια περίοδος αδύναμης ανάπτυξης και η παράβλεψη των υποχρεώσεων της θα φέρει τη πιθανότητα Grexit πίσω στην ημερήσια διάταξη. Κατά πάσα πιθανότητα πολύ νωρίτερα από το αναμενόμενο.
Τέταρτον, αυτή είναι η πιο σοβαρή κρίση στη σχετικά σύντομη ιστορία του ευρώ. Υπήρξαν καθησυχαστικές δηλώσεις ότι η Ελλάδα έχει τεθεί σε καραντίνα, έτσι ώστε δεν θα υπήρχαν αλυσιδωτές επιπτώσεις στην υπόλοιπη ευρωζώνη. Τέτοια συναισθήματα θα δοκιμαστούν πλήρως στην περίπτωση ενός Grexit. Οι τιμές των μετοχών θα καταρρεύσουν όταν ανοίξουν οι χρηματοοικονομικές αγορές, αλλά περισσότερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις αποδόσεις των ομολόγων – ή στα επιτόκια – σχετικά με το δημόσιο χρέος των άλλων μελών της ευρωζώνης καθώς θα θεωρηθούν ευάλωτα.
Το βραχυπρόθεσμο πρόβλημα για τη Μέρκελ και τον Ολάντ είναι προφανές. Αν κρατήσουν σκληρή γραμμή στις συνομιλίες με την Αθήνα, θα πάρουν την ευθύνη για την αποχώρηση της Ελλάδας από το ενιαίο νόμισμα.
Το μακροπρόθεσμο πρόβλημα είναι ίσως ακόμα πιο σοβαρό. Η Ελλάδα ήρθε και ξεσκέπασε τις διαρθρωτικές αδυναμίες του ευρώ, μια one – size – ταιριάζει σε όλους προσέγγιση που τελικά δεν ταιριάζει σε ένα σετ τόσο διαφορετικών χωρών. Μια λύση θα ήταν να δημιουργηθεί μια δημοσιονομική ένωση η οποία θα λειτουργεί παράλληλα με τη νομισματική ένωση, με έναν υπουργό Οικονομικών-ευρωζώνης να αποφασίζει για την φορολογία και τις δαπάνες και των 19 κρατών-μελών. Αυτό, όμως, απαιτεί το είδος της αλληλεγγύης που έλαμψε δια της απουσίας του, τις τελευταίες εβδομάδες. Το ευρωπαϊκό σχέδιο έχει τελματώσει.
Έτσι, αυτή η ιστορία δεν έχει τελειώσει. Στο έπος του Ομήρου, πήρε δέκα χρόνια στον Οδυσσέα για να επιστρέψει στην Ιθάκη από τον Τρωικό πόλεμο, χάνοντας όλους τους άνδρες του στο δρόμο. Παρομοίως, η σύγχρονη οδύσσεια της Ελλάδας, βρίσκεται σε εξέλιξη. Το επόμενο κεφάλαιο αρχίζει σήμερα.
Μετάφραση-επιμέλεια κειμένου Σοφία Σπανού, για το Νόστιμον ήμαρ
Πηγή: https://www.theguardian.com/business/2015/jul/05/greece-referendum-vote-edges-towards-euro-exit?CMP=share_btn_fb