Κείμενο: Μιχάλης Αθανασάκης
Σκηνοθεσία – σενάριο: Asghar Farhadi
Σχόλιο αντί κριτικής.
Ο χωρισμός ενός παντρεμένου ζευγαριού είναι η αφορμή για το ξετύλιγμα ενός υπαρξιακού κουβαριού, το οποίο απλώνεται από δύο αντίθετες πλευρές ταυτόχρονα. Καθώς αυτό πορεύεται στο χρονικό ορίζοντα, μπορούμε να παρατηρήσουμε τις αιτίες που το γεγονός αυτό φαίνεται αναπόφευκτο. Παρελθόν από τη μία άκρη, μέλλον από την άλλη. Στη μέση το ζευγάρι το οποίο χάνει την υπόστασή του σταδιακά, όπως ακριβώς το κουβάρι λεπταίνει και εξαφανίζεται καθώς απλώνεται. Είναι ο χρόνος αυτός και η ατέρμονη διάρκειά του που δίνουν την αίσθηση της μη ύπαρξης του υπαρκτού και της ματαιότητας της οποιαδήποτε ατομικής πράξης. Αυτός ο ασυνείδητος κανόνας δημιουργεί την αίσθηση στο ζευγάρι ότι εφόσον τα γεγονότα που το υπερβαίνουν είναι νόρμες της ίδιας της ύπαρξης, τότε το ίδιο δεν μπορεί να κάνει αλλιώς από το να περιορίζει το πεδίο αντίληψης στα μικρά καθημερινά εξατομικευμένα του προβλήματα.
Καμία αιτία και αφορμή δεν πηγάζει από προσωπικές διαφωνίες, από σύγκρουση χαρακτήρων, από εγωκεντρικές διαφορές το μέγεθος των οποίων θα μπορούσε ενδεχομένως να δικαιολογήσει τους λόγους όπου ένα παντρεμένο ζευγάρι αδυνατεί να συμβιώσει. Αντιθέτως γίνεται έντονα αισθητό το «εχθρικό» περιβάλλον στο οποίο υποχρεώνεται να διαμορφώσει την υπόστασή του ως τέτοιο. Ένα περιβάλλον που απαιτεί και επιβάλλει τόσους περιορισμούς και ηθικούς κανόνες όπου το συναίσθημα ασφυκτιά. Εξαναγκάζεται λοιπόν να διαφύγει από την παραμικρή διέξοδο που μπορεί να εντοπίσει χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι το αποτέλεσμα θα είναι και το επιθυμητό. Η αίσθηση ότι η κατάληξη είναι αναπόφευκτη δίνεται έντονα διότι το ζευγάρι υποχρεούται να «επιβιώσει» σε πολιτισμικές συνθήκες πρότερες από αυτό (παρελθόν), καθώς και να έρθει αντιμέτωπο με νέες που γεννιούνται και διαμορφώνονται χωρίς τη δική του ευθύνη αλλά και με αυτές που αναπτύσσονται λόγω της δικής του ζύμωσης με το περιβάλλον του (μέλλον).
Θα μπορούσαμε ενδεχομένως να ερμηνεύσουμε διαλεκτικά τη σχέση του Είναι των ατόμων – και επομένως και του ζευγαριού ως ξεχωριστή οντότητα – με το γίγνεσθαι της κοινωνίας και τη σημαίνουσα επίδραση που έχει το ένα μέλος στο άλλο. Το ζευγάρι επομένως, ανήμπορο να ξεφύγει από αυτή την κατάσταση, υποχρεούται να αποδέχεται με απάθεια τις συνέπειες που προκαλούνται, οι οποίες καθώς αυτές δεν γίνονται αντιληπτές ως τέτοιες που είναι, δεν αντιμετωπίζονται αξιακά στο επίπεδο που κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε υπέρβαση.
Οι καταστάσεις που το ζευγάρι υποχρεούται να αντιμετωπίσει επομένως, αξιολογούνται στο επίπεδο που και το ίδιο αξιολογεί και τοποθετεί το ίδιο στο περιβάλλον του, ως αναπόσπαστο κομμάτι αυτού αλλά και εγκλωβισμένο παράλληλα. Εξαναγκασμένο λοιπόν να δράσει στις συνθήκες που του επιβάλλονται, αντιλαμβάνεται μικροσκοπικά και αγνοεί μακροσκοπικά την αναπόφευκτη κατάσταση που προκύπτει όταν το ατομικό ασυνείδητο με το οικουμενικό συνειδητό συγκρούονται.
Εν κατακλείδι, παρόλο που η ταινία επικεντρώνεται σε ένα τυχαίο γεγονός και το πώς αυτό μπορεί να αλλάξει ριζικά μια ισορροπούσα κατάσταση, παρατηρούμε ότι ο παράγοντας τύχη έχει πολύ μικρή συμμετοχή στην ιστορία και το πώς αυτή δραματοποιείται από τις καταστάσεις που προκαλούνται. Αποδομώντας λοιπόν το κυρίως πιάτο που γευόμαστε από τον εξαίρετο μάγειρα του Ιρανικού Σινεμά Asghar Farhadi στα συστατικά που αυτό αποτελείται, αντιλαμβανόμαστε ότι η πορεία της ζωής δεν είναι καθόλου ατομική υπόθεση, ούτε καν όταν περιορίζουμε τη συζήτηση στο ζήτημα της προσωπικής ευτυχίας. Αντιθέτως, οι προσωπικές μας επιθυμίες (όταν αυτές παραμένουν τέτοιες) μοιραία ταυτίζονται από τις αντικειμενικές συνθήκες του πολιτισμού και τα πλαίσια που καθορίζονται από αυτόν.