Από τον Νίκο Μόττα*
Από χτες, 26 Νοέμβρη 2016, η ανθρωπότητα είναι φτωχότερη. Η παγκόσμια εργατική τάξη, οι άνθρωποι που αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο, όσοι πιστεύουν σε μια κοινωνία απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, είναι φτωχότεροι. Σήμερα, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα θρηνεί την απώλεια ενός απ’ τους εμβληματικότερους επαναστάτες της σύγχρονης Ιστορίας. Η καρδιά του ηγέτη της Κουβανικής Επανάστασης, του Κομαντάντε Φιντέλ Κάστρο, έπαψε να χτυπά, σημαίνοντας το βιολογικό τέλος μιας ζωής 90 χρόνων, γεμάτης αγώνες και θυσίες για τα ιδανικά του Σοσιαλισμού, για μια Κούβα όπου ο λαός θα είναι αφέντης στον τόπο του.
Ο βιολογικός θάνατος του Φιντέλ- όπως και άλλων σπουδαίων κομμουνιστών επαναστατών, όπως του Λένιν, του Στάλιν, του Μπελογιάννη, του Τσε, του Χο Τσι Μινχ- δεν προσφέρεται για πολιτικούς επικήδειους. Αποτελεί, όμως, αφορμή για αποτίμηση του επαναστατικού τους έργου το οποίο αποτελεί υλική δύναμη που συμβάλλει στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της ταξικής συνείδησης της εργατικής τάξης. Η ζωή και δράση του Φιντέλ, ταυτισμένη με την Επανάσταση του 1959 και την προσπάθεια οικοδόμησης του Σοσιαλισμού στο γεωγραφικά μικρό αλλά ηρωϊκό νησί της Καραϊβικής, αποτελεί την πλέον χειροπιαστή απόδειξη αυτού που έλεγε ο εθνικός ποιητής της Κούβας, ο Χοσέ Μαρτί: Ο καλύτερος τρόπος να πεις κάτι είναι να το κάνεις.
Ο Φιντέλ προσέγγισε το μαρξισμό-λενινισμό στην πράξη, υπήρξε κομμουνιστής στα έργα και όχι στα λόγια. Ταυτίστηκε με την επαναστατική πρακτική, την διαλεκτικά αλληλένδετη με τη μαρξιστική επαναστατική θεωρία, επιτυγχάνοντας, μαζί με τους συντρόφους του και τον κουβανικό λαό, την πρώτη σοσιαλιστική επανάσταση στην ιστορία της αμερικανικής ηπείρου. Απέδειξε, έτσι, ότι ο Ιμπεριαλισμός δεν είναι ανίκητος και πως η μόνη πραγματική υπερδύναμη είναι οι λαοί που αντιστέκονται, που αντιπαλεύουν την καπιταλιστική βαρβαρότητα, που ανοίγουν δρόμο για την σοσιαλιστική προοπτική.
Σε πείσμα των κάθε λογής απολογητών της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, σε πείσμα των εχθρών της Κούβας και του λαού της, ο Φιντέλ Κάστρο έχει δικαιωθεί από την ίδια την Ιστορία. Αλάνθαστος κριτής προσώπων και γεγονότων, η Ιστορία έχει καταγράψει ήδη, μεταξύ πολλών άλλων, τα εξής:
- Το ότι το ποσοστό μόρφωσης των κουβανών αγγίζει το 98% στο πλαίσιο ενός συστήματος Παιδείας που είναι προσβάσιμο και δωρεάν για το σύνολο του λαού. Σε πλήρη αντίθεση με τις χώρες που βιώνουν τον καπιταλισμό, ο κουβανός γονιός δεν χρειάζεται να ξοδέψει ούτε μισό σεντ για τη μόρφωση των παιδιών του. Όπως το γεγονός ότι το 99,8% των κουβανών άνω των 15 ετών γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση (στοιχεία UNESCO). Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό στη Λατινική Αμερική και ένα απ’ τα υψηλότερα παγκοσμίως.
- Το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η σοσιαλιστική Κούβα, παρά τα πολλά προβλήματα που έχει δημιουργήσει ο πολυετής αποκλεισμός από τις ΗΠΑ, διατηρεί ένα από τα καλύτερα δημόσια συστήματα Υγείας στον κόσμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μέσος όρος προσδόκιμου ζωής στην Κούβα το 2007 υπολογίζονταν σε 78,26 χρόνια έχοντας αυξητικές τάσεις. Για το ίδιο έτος, το προσδόκιμο ζωής στις ΗΠΑ ήταν 77,99 χρόνια (στοιχεία World Bank).
- Το γεγονός ότι το 2010 η βρεφική θνησιμότητα ήταν 4,7 για κάθε 1000 γεννήσεις, ποσοστό που είναι το μικρότερο στην αμερικανική ήπειρο (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ). Άλλωστε, η Κούβα έχει το μεγαλύτερο αριθμό γιατρών, σε αναλογία με τον πληθυσμό της, από κάθε άλλη χώρα στον κόσμο. Από το 1990 έως το 2003, ο αριθμός των γιατρών αυξήθηκε κατά 76%, των οδοντιάτρων κατά 46% και των νοσηλευτών κατά 16%. Κατά την ίδια περίοδο η πληθυσμιακή κάλυψη του κοινωνικού θεσμού του «οικογενειακού γιατρού» αυξήθηκε κατά 52,2%, αγγίζοντας το 99,2% το 2003. Το Νοέμβριο του 2008, η Κούβα είχε περισσότερους από 70.000 γιατρούς.
Από αυτούς περίπου 17.600 εστάλησαν σε 75 διαφορετικές χώρες προκειμένου να προσφέρουν εκεί τις υπηρεσίες τους. Σε 27 χώρες του κόσμου (συμπεριλαμβανομένων χωρών της Αφρικής όπως Γκάνα, Μποτσουάνα, Ναμίμπια κ.α) η Κούβα διαθέτει ιατρικό προσωπικό το οποίο προσφέρει ιατρικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Η προσφορά αυτή των κουβανών γιατρών είναι εμφανής στα στατιστικά στοιχεία: Στο Τιμόρ Λέστε, για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι την πενταετία 2003-2008, η ιατρική κουβανική αποστολή έσωσε περίπου 11.400 ανθρώπους συμβάλλοντας σημαντικά στην πτώση του ποσοστού της βρεφικής θνησιμότητας.
- Τον προλεταριακό διεθνισμό και το υψηλό αίσθημα αλληλεγγύης απέναντι σε δοκιμαζόμενους λαούς που υπήρξε κεντρικό στοιχείο της Κουβανικής Επανάστασης. Να θυμήσουμε πως η πρώτη ιατρική ομάδα κουβανών στάλθηκε το 1960 στην κατεστραμένη τότε απ’ τον σεισμό Χιλή. Από το 1960 έως το 1980 η κουβανική κυβέρνηση απέστειλε άμεσα ιατρική βοήθεια σε 16 χώρες που είχαν πληγεί από φυσικές καταστροφές και πολέμους. Τον Αύγουστο του 2005, η κυβέρνηση του Φ.Κάστρο προσφέρθηκε να στείλει ομάδα γιατρών στις ΗΠΑ έπειτα απ’ τον καταστροφικό τυφώνα Κατρίνα. Η τότε κυβέρνηση Μπους αρνήθηκε. Το ίδιο έτος, τον Οκτώβριο του 2005, η Κούβα απέστειλε το μεγαλύτερο αριθμό εξειδικευμένου ιατρικού προσωπικού (2.500 άτομα) στο Πακιστάν έπειτα απ’ τον σεισμό που ισοπέδωσε πόλεις και χωριά. Οι κουβανοί εργάστηκαν επί πέντε μήνες σε 32 νοσοκομεία, κάνοντας περίπου 10.000 εγχειρήσεις, ενώ η κυβέρνηση Κάστρο προσέφερε 1.000 υποτροφίες σε αγόρια και κορίτσια από φτωχές οικογένειες που επιθυμούσαν να σπουδάσουν ιατρική.
- Την αισθητή αναβάθμιση του ρόλου της γυναίκας στην κουβανική κοινωνία. Το 49%των εδρών στο κοινοβούλιο της χώρας κατέχεται από γυναίκες, ενώ 65% των εργαζομένων σε τεχνικούς τομείς σε όλη την χώρα είναι γυναίκες. Σε αυτό να προσθέσουμε την έλλειψη ρατσιστικών διακρίσεων που χαρακτηρίζει την κουβανική κοινωνία. Πρόκειται για επίτευγμα της Επανάστασης. Πριν το 1959, επί δικτατορίας Μπατίστα, το κοινωνικό καθεστώς στο νησί δε διέφερε καθόλου από αυτό ενός άπαρτχαιντ, με διακρίσεις κυρίως ενάντια σε αφροκουβανούς πολίτες, οι οποίοι θεωρούνταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Όσοι κατάφερναν να βρουν δουλειά, εργάζονταν υπό τις χειρότερες συνθήκες στα χειρότερα επαγγέλματα, όντας επί της ουσίας σκλάβοι της εργοδοτικής ασυδοσίας.
Ο θρίαμβος της Επανάστασης έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη για ισότητα των πολιτών ανεξαιρέτως εθνοτικής καταγωγής, χρώματος και θρησκεύματος. Ο ίδιος ο Φιντέλ Κάστρο σημείωνε σε μια απ’ τις πρώτες δημόσιες ομιλίες του το 1959: «Γιατί, λοιπόν, δεν αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα αυτό ρηξικέλευθα, με αγάπη, χωρίς πνεύμα διαχωρισμού και μίσους; Γιατί δεν καταστρέφουμε τις προκαταλήψεις αιώνων που μας κληροδότησε ο απεχθής θεσμός της σκλαβιάς;». Αυτά τα ερωτήματα θα μπορούσαν και σήμερα να τεθούν υπ’ όψη πολλών κοινωνιών του καπιταλιστικού κόσμου όπου ο ρατσισμός και η κοινωνική απομόνωση ζουν και βασιλεύουν. Στην Κούβα πάντως οι προκαταλήψεις γκρεμίστηκαν, τα δικαιώματα των αφροκουβανών, των γυναικών, των μειονοτήτων αποκαταστάθηκαν – η ουσιαστική συμβολή τόσο αφροκουβανών όσο και γυναικών στην ίδια την κουβανική επανάσταση αποτελεί την καλύτερη απόδειξη.
Τα παραπάνω αποτελούν ορισμένα μόνο δείγματα των επιτευγμάτων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Κούβα. Μιας σοσιαλιστικής οικοδόμησης η οποία λαμβάνει χώρα εδώ και 57 χρόνια ενάντια σε «θεούς και δαίμονες», ενάντια σε οικονομικούς και εμπορικούς αποκλεισμούς, ενάντια σε τρομοκρατικές και πάσης φύσεως υπονομευτικές ενέργειες. Μιας σοσιαλιστικής οικοδόμησης η οποία, επιπλέον, καλείται να αντιμετωπίσει τις σειρήνες του οπορτουνισμού και της ελεύθερης αγοράς που την καλούν σε παρέκκλιση από τις αρχές και τις αξίες του μαρξισμού-λενινισμού.
Κανείς δεν είναι σε θέση, ασφαλώς, να γνωρίζει πως θα εξελιχθούν τα πράγματα από δω και πέρα, στη μετά-Φιντέλ εποχή. Το μόνο σίγουρο, ωστόσο, είναι ότι η Κούβα του Φιντέλ κατάφερε να σταθεί όρθια, να προχωρήσει μπροστά, να μην υποταχθεί και να μην συμβιβαστεί. Και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, κάθε κομμουνιστής, κάθε συνεπής αγωνιστής, κάθε ειλικρινής φίλος του κουβανικού λαού, σε όποια άκρη του κόσμου κι’ αν βρίσκεται, οφείλει ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στον Φιντέλ, στον Κομαντάντε Φιντέλ Κάστρο.
Ευχαριστούμε Φιντέλ! Για την προσήλωση σου στα ιδανικά του Σοσιαλισμού-Κομμουνισμού. Για τους αγωνιστές και συντρόφους που αναδείχθηκαν και πολέμησαν στο πλάϊ σου – για τον Τσε, τον Καμίλο, την Σέλια, το Ραούλ. Για τον προλεταριακό διεθνισμό στον οποίο πρωταγωνίστησε η σοσιαλιστική Κούβα. Για την έμπρακτη αλληλεγγύη στους δοκιμαζόμενους λαούς. Για τους πύρινους λόγους σου που ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν πνεύμα μαχητικότητας και ανυποταγής απέναντι στον Ιμπεριαλισμό. Για την Επανάσταση και το ψωμί του κουβανικού λαού.
Σ’ ευχαριστούμε, πάνω απ’ όλα, για την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου, την φλόγα της οποίας κράτησες ζωντανή.
*υποψήφιος Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας