Του Κώστα Λουλουδάκη
Πρόσφατα θεσπίστηκε περιβαλλοντικό τέλος για κάθε αγορά πλαστικής σακούλας, το οποίο θα εισπράττεται από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και θα αποδίδεται στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), προκειμένου τα χρήματα να διατεθούν σε περιβαλλοντικές δράσεις. Το τέλος, λέει, είναι χρήσιμο γιατί έτσι θα συνειδητοποιήσουμε πως η αλόγιστη εξάπλωση της πλαστικής σακούλας έχει βάλει «βόμβα» στα θεμέλια του παγκόσμιου οικοσυστήματος και της ζωής μας, μετατρέποντας μια σημαντική ανακάλυψη σε εφιάλτη.
Άλλωστε, σύμφωνα με διάφορες περιβαλλοντικές μελέτες, ο πλανήτης βρίσκεται σε κίνδυνο λόγω της υπερθέρμανσης. Η αλλαγή της θερμοκρασίας θα επηρεάσει όλη τη ζωή της Γης. Από τις καταστροφικές πυρκαγιές που επιβαρύνουν την βιόσφαιρα, τις ξηρασίες μεγάλης κλίμακας που βρίσκονται στο ένα άκρο μιας «τραμπάλας» και τις κολοσσιαίες πλημμύρες στο άλλο, ως το τρομακτικό λιώσιμο των παγετώνων και τη μόλυνση των θαλασσών, όλα αυτά και πολλά άλλα συμβαίνουν εξαιτίας των ανθρώπινων απαιτήσεων στη Γη, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουμε άμεσα από την οικολογική «νέμεση» .
Αφού, λοιπόν, έχουμε όλα αυτά κατά νου, ας συμφωνήσουμε, προσωρινά με την αιτία που προκάλεσε το περιβαλλοντικό τέλος στην πλαστική σακούλα και ας αναλάβουμε όλοι μας τις ευθύνες μας αλλάζοντας τον τρόπο ζωής μας: δεν αφήνουμε σε κατάσταση stand by τις ηλεκτρικές συσκευές μας, ανακυκλώνουμε τα σκουπίδια μας, αλλάζουμε τις λάμπες πυρακτώσεως με λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας, κλείνουμε το φως όταν φεύγουμε από το δωμάτιο, κάνουμε σύντομα ντους και δεν αφήνουμε το νερό να τρέχει όταν πλένουμε τα δόντια μας, και γιατί όχι! ας μετακινούμαστε με ποδήλατο.
Όλα αυτά αν και σημαντικά, που επιβάλλεται να τα ακολουθούμε, μεταθέτουν αναπόφευκτα το βάρος των ευθυνών στην ατομική μας συνείδηση. Δεν γίνεται καμιά νύξη για το ότι αυτές οι πρακτικές δεν επιφέρουν καμιά βελτίωση και βέβαια ούτε είναι ικανά να σώσουν τον κόσμο. Αντίθετα, ο απολογισμός είναι συμφυής με την επιδείνωση της καταστροφικής πορείας του πλανήτη.
Ας κοιτάξουμε την αλήθεια κατάματα.
Η λεγόμενη ανάπτυξη: κοινωνική, πολιτική, οικονομική, βιομηχανική, ολόκληρη η ιστορία του πολιτισμού μας δηλαδή, είχε και έχει μια συνεχώς μεταβαλλόμενη σχέση με το γεωφυσικό περιβάλλον και ως επί των πλείστον το κατέστρεφε. Η βιομηχανία, η τεράστια τεχνολογική πρόοδος, ο «πολιτισμός» και η «ευημερία», δεν αναπτύχθηκαν με κριτήρια ηθικά ή περιβαλλοντικά. Εύλογα, λοιπόν, οι φιλικά διακείμενοι προς τις πολυεθνικές βιομηχανίες επιστήμονες παρουσιάζουν διαφορετικά επιχειρήματα για να αντικρούσουν τα σενάρια οικολογικής καταστροφής που απειλούν τον πλανήτη. Χαρακτηριστικά ο αγαπημένος των πολυεθνικών του πετρελαίου S.Fred Singer, καθηγητής περιβαλλοντικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και υπέρμαχος των «ελεύθερων αγορών» επεσήμανε: «Η αύξηση της θερμοκρασίας είναι, οπωσδήποτε, περισσότερο αποδεκτή από την μείωση. Είναι αναμφίβολα καλύτερη για την γεωργία και ως εκ τούτου βασική για την ύπαρξη του ανθρώπου» (Sonia Shah: Η Ιστορία του αργού πετρελαίου Εκδόσεις ΑΓΡΑ)
Σίγουρα στο φυσικό περιβάλλον τίποτα δεν βρίσκεται σε ισορροπία. Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στην κλίμακα των γεωλογικών εποχών και θα αντιληφθούμε ότι φύση μεταπίπτει από το ένα άκρο στο άλλο. Όμως οι εκτιμήσεις σχετικά με το περιβαλλοντικό πρόβλημα με κύριο αίτιο τα ανθρωπογενή αέρια του θερμοκηπίου, αν και αποκλίνουν μεταξύ τους, είναι τρομακτικές. Επομένως, στους απολογητές επιστήμονες, που βρίσκονται σε διατεταγμένη υπηρεσία, έχουμε να πούμε ότι δεν αμφισβητούμε πως η σημερινή επιδεινούμενη οικολογική κρίση, η οποία εκφράζεται με την έξαρση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τη μείωση της στιβάδας του όζοντος, ή η άνοδο της στάθμης των θαλασσών, είναι αποτέλεσμα της δράσης και των συνειδητών επιλογών του πολυεθνικού κεφαλαίου.
Ωστόσο, αν υποθέσουμε πως πρέπει να οδηγηθούμε σε ένα συμπέρασμα, αυτό θα έλεγε πως η σχέση ανθρώπου, ευημερίας και ανάπτυξης -κοινωνικά ανισομερής και άδικη- με το σύνθετο περιβάλλον είναι μία σχέση αντιφατική.
Η ιστορία της καταστροφής του περιβάλλοντος που συνεχίζει απρόσκοπτη, είναι καταστιγματισμένη από διάφορες αιτίες: Η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η καταστροφή του όζοντος και το λιώσιμο των πάγων προκλήθηκαν από τις αναθυμιάσεις των βιομηχανιών, τα φουγάρα των εργοστασίων, τα καυσαέρια από τα τροχοφόρα και από τους φθοροχλωρανθράκους που χρησιμοποιούνται σε σπρέι ως προωθητικά αερίων, στα ψυκτικά υγρά στα ψυγεία, στα κλιματιστικά κτλ.
Επιπρόσθετα, οι βιομηχανίες επιδόθηκαν με αξιοσημείωτα αποτελέσματα σε ό,τι αφορά στην κερδοφορία τους, στην μαζική ρίψη δηλητηριωδών φωσφορικών αλάτων και νίτριλοτριοξικών οξέων σε λίμνες και ποτάμια, με αποτέλεσμα να έχει εξαφανιστεί κάθε ίχνος ζωής στις κοίτες τους, ενώ οι μονοκαλλιέργειες με μεταλλαγμένους σπόρους-χίμαιρες της Monsanto και η έκπλυση των φυτοφαρμάκων από τα εδάφη και η μετακίνησή τους στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα αποτελεί τον σοβαρότερο κίνδυνο ρύπανσης των υπογείων υδάτων.
Η θάλασσα ρυπαίνεται από καταστροφικές διαρροές πετρελαίου από τα γιγαντιαία τάνκερ και από τις εξέδρες εξόρυξης, από λύματα των πόλεων και της βιομηχανίας, από απορρίμματα και διαφόρων ειδών απόβλητα, που συνέχεια δέχεται, και τέλος από την βιομηχανική αλιεία, που έχει ως συνέπεια τη μείωση και την κατάρρευση των αλιευτικών αποθεμάτων και τον περιορισμό στη χωρική κατανομή τους.
Τέλος, εκατομμύρια εκτάρια δάσους έχουν εξαφανιστεί για να δημιουργηθεί χώρος στις πολυεθνικές για μεγάλες φυτείες καουτσούκ, φοίνικα για την παραγωγή βιοκαυσίμων, και κυρίως εκατομμύρια εκτάρια τροπικού δάσους έχουν εξαφανιστεί από πολυεθνικές όπως η Cargill ή η Bunge Limited. Μόνο αυτές οι δυο πολυεθνικές είναι υπεύθυνες για την απώλεια περίπου 700.000 εκταρίων (1 εκτάριο = 10 στρέμματα) του δάσους Cerrado της Βραζιλίας σε μόλις τέσσερα χρόνια, προκειμένου να τα μετατρέψουν σε βοσκότοπους σόγιας για να προμηθεύουν τα διάφορα McDonald’s και Burger King με φτηνό βοδινό κρέας για χάμπουργκερς! (Beef and Burger King still eating away at forests https://www.dw.com/en/beef-and-burger-king-still-eating-away-at-forests/a-39485275)
Ναι, λοιπόν, δάση θυσιάζονται για την επέκταση της, φοβερά ενεργοβόρας, μεγακτηνοτροφίας. Η ζωοεκτροφή και η παραγωγή ζωικών προϊόντων ευθύνεται για τη συνεχή αποψίλωση του 50% των 607.000 τετραγωνικών μέτρων των δασών που καταστρέφονται κάθε λεπτό, ενώ το κάθε burger McDonald’s που παράγεται είναι υπεύθυνο για την αποδάσωση μιας περιοχής 5,2 τετραγωνικών μέτρων!
Το διανοείστε;
Μπορείτε να το συλλάβετε;
Δεν σας κυρίευσε ένα αίσθημα πνιγμού;
Δεν θέλετε να ρωτήσετε: πώς είναι δυνατόν;
Μπορούμε αλήθεια να πιστέψουμε πως η βιομηχανική εκτροφή είναι η κύρια αιτία καταστροφής των αρχέγονων δασών, της εξάντλησης των φυσικών πόρων, όπως του νερού και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος; Χαρακτηριστικά, για την παραγωγή φυσικού αεριού στις ΗΠΑ καταναλώνονται 100 δισεκατομμύρια γαλόνια νερού, ενώ για την βιομηχανική εκτροφή βοοειδών, και μιλάμε μονό για εντός της επικράτειας των ΗΠΑ, καταναλώνονται 34 τρισεκατομμύρια γαλόνια νερού! (Livestock’s role in water depletion and pollution ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/a0701e/a0701e04.pdf )
Ας το κάνουμε πιο απλό: Ένα Burger χρειάζεται περίπου 660 γαλόνια νερού για να φτάσει στο πιάτο μας.
Στις 29 Νοεμβρίου του 2006 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έδωσε στην δημοσιότητα μια έκθεση στην οποία επισημαίνονταν πως η βιομηχανική κτηνοτροφία παράγει: το 9% του διοξειδίου του άνθρακα, το 65% του οξειδίου του αζώτου το μεγαλύτερο μέρος του οποίου προέρχεται από την κοπριά, και το οποίο είναι 296 φορές πιο επιβαρυντικό σε σχέση με το διοξείδιο του άνθρακα, το 37% του μεθανίου το οποίο παράγεται κατά ένα μεγάλο μέρος από το πεπτικό σύστημα των μηρυκαστικών και είναι 23 φορές πιο επιβαρυντικό σε σχέση με το διοξείδιο του άνθρακα, ενώ το 64% της αμμωνίας που προκαλείται από τα ούρα των ζώων, συμβάλλει σημαντικά στην όξινη βροχή. Τέλος, η έκθεση υπογραμμίζει πως το 70% των δασών του Αμαζονίου έχουν μετατραπεί σε βοσκότοπους βοοειδών. (Rearing cattle produces more greenhouse gases than driving cars, UN report warns https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=20772#.Wl9LFTSYOUk)
Με απλά λόγια: οι αγελάδες παράγουν πιο πολλά αέρια του θερμοκηπίου από το σύνολο όλων των μεταφορών, δηλαδή από το σύνολο των αεροπλάνων, των πλοίων, των τρένων, των νταλικών και των ιδιωτικών αυτοκινήτων μαζί!
Μπορούμε να διανοηθούμε ότι το μεθάνιο που παράγουν τα βοοειδή είναι από 25 ως 100% πιο καταστροφικό από το διοξείδιο του άνθρακα που παράγουν τα αυτοκίνητα, τα εργοστάσια και η καύση των ορυκτών καυσίμων, άρα παίζουν τον κύριο ρόλο στην υπερθέρμανση του πλανήτη;
Βέβαια, πολλοί θα πουν πως η θυσία των πόρων από τις πολυεθνικές των τροφίμων, όπως η DuPont, η John Deere, η Seminis, η Syngenta, η Νovartis, η AstraZeneca ο κολοσσός Monsanto-Bayer, δεν γίνεται στο βωμό του κέρδους, άρα στην τυφλή αποδοχή του δείκτη τιμών του χρηματιστηρίου τροφίμων, αλλά, καθώς οι άνθρωποι είμαστε πάρα πολλοί, έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα προκειμένου να επισιτίσουν ένα ολοένα και μεγαλύτερο παγκόσμιο πληθυσμό, ο οποίος αναμένεται να εκτοξευτεί στα 9 δισεκατομμύρια τα επόμενα 30 χρόνια.
Όμως, ας αναρωτηθούμε: αν το «πληθυσμιακό ζήτημα» είναι απλώς και μόνον «ζήτημα αριθμών»,τότε γιατί: ιδιωτικοποίησαν και μονοπώλησαν την σποροπαραγωγή, μεθοδευμένα εξαφάνισαν τις τοπικές και φυσικές ποικιλίες, δημιούργησαν και κατοχύρωσαν, με πολιτικές αποφάσεις, εμπορικά κανάλια, και ακόμα χειρότερα δημιούργησαν την «πνευματική ιδιοκτησία» τους επί των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων;
Αυτό σημαίνει ότι ο αγρότης δεν μπορεί να συλλέξει και να φυλάξει τους σπόρους του, διότι δεσμεύεται με συμβόλαιο να τους αγοράζει κάθε χρόνο με βάση τους όρους της εμπορίας και του μάρκετινγκ που καθορίζει η πολυεθνική εταιρεία. Έτσι, οι εταιρείες αποκτούν το αποκλειστικό «δικαίωμα χρήσης του σπόρου» που τους «ανήκει πνευματικά», καθώς και των πωλήσεων οποιουδήποτε παράγωγου προϊόντος προέρχεται από αυτόν τον σπόρο.
Και τέλος, γιατί οι πολυεθνικές εταιρείες όρισαν την ατζέντα με τέτοιον τρόπο ώστε από την Τζακάρτα ως το Τόκιο, από το Παρίσι ως το Μεδεγίν, από την Αθήνα ως τη Νέα Υόρκη, ο κόσμος να πρέπει να καταναλώνει το ίδιο αγροτοδιατροφικό τυποποιημένο βιομηχανικό προϊόν;
Έτσι κι αλλιώς καθώς οι πολυεθνικές κατέληξαν να κυριαρχούν πάνω σε κάθε μορφή κοινωνικής δράσης, η ιδανική αντίληψη που έχουν για την φύση δεν μπορεί να είναι άλλη από την κυριαρχία πάνω σε αυτήν. (The New York Times: Overpopulation Is Not the Problem https://www.nytimes.com/2013/09/14/opinion/overpopulation-is-not-the-problem.html)
Καθίστε όμως αναπαυτικά στην πολυθρόνα, πάρετε τον καφέ σας, το κέικ σας και χαλαρώστε.
Τα χειρότερα έπονται!
Η Παγκόσμια Τράπεζα, μαζί με την Διαμερικανική Τράπεζα και πολυεθνικές τροφίμων λυμαίνονται το αρχέγονο δάσος του Αμαζόνιου, καθώς σχεδίασαν και χρηματοδότησαν την αποψίλωσή του με σκοπό να επενδύσουν στην εκτροφή βοοειδών. (Amazon cattle footprint https://www.greenpeace.org/international/Global/international/planet-2/report/2009/1/amazon-cattle-footprint-mato.pdf)
Οι μέτοχοι αυτών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων επέτρεψαν στο αμερικανικό δολάριο να ταξιδέψει στην Βραζιλία, γοητευμένοι από τις αχανείς εκτάσεις του Αμαζονίου. Το οργανωμένο ξεπάτωμα της τροπικής ζούγκλας που σε έκταση καλύπτει μια περιοχή μεγαλύτερη από τη Δυτική Ευρώπη, υποσχόταν μέγιστη παραγωγή, ελάχιστο εργατικό κόστος, ανοιχτές αγορές, υψηλά κέρδη. Οι δολοφόνοι του Αμαζόνιου δεν υπολόγισαν πως υπάρχουν έστω και ελάχιστοι άνθρωποι που θα αρνηθούν το μαρτύριο του Ταντάλου, καταδικασμένοι μια ζωή στην πείνα. (The Guardian: Amazon rainforests pay the price as demand for beef soars https://www.theguardian.com/environment/2009/may/31/cattle-trade-brazil-greenpeace-amazon-deforestation)
Ο Chico Mendes, που έμαθε να διαβάζει στα είκοσι τέσσερα, συγκέντρωσε ινδιάνους, εργάτες, ιερωμένους, τις τοπικές κοινότητες που ζούσαν σε απαίσιες συνθήκες φτώχειας και τους οργάνωσε σε συνδικάτο με σκοπό να αντισταθούν στα σχέδια των πολυεθνικών, στη βάση μιας μη-βίαιης αντίστασης. Συνεχώς έστηναν ανθρώπινα οδοφράγματα, γνωστά ως “empates”, για να εμποδίσουν τις μπουλντόζες των επενδυτών να δολοφονήσουν τα δέντρα. Μια μέρα του Δεκεμβρίου του 1988, πληρωμένοι μισθοφόροι των επενδυτών-κτηνοτρόφων βοοειδών δολοφονούν τον Chico Mendes.( The Guardian: Brazil salutes Chico Mendes 25 years after his murder
https://www.theguardian.com/world/2013/dec/20/brazil-salutes-chico-mendes-25-years-after-murder)
Σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης Catholic Land Pastoral, από την δολοφονία του Chico Mendes μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 1.100 αγωνιστές -αγρότες, εργάτες ιερωμένοι, ινδιάνοι- έχουν δολοφονηθεί στην προσπάθεια τους να προστατέψουν το δάσος του Αμαζονίου, ανάμεσα τους και η καθολική καλόγρια Dorothy Stang. Μάλλον όλοι αυτοί ήταν παράσιτα που μόλυναν με την ύπαρξή τους το ελεύθερο περιβάλλον των αγορών. (The Guardian Brazilian faces retrial over murder of environmental activist nun in Amazon (https://www.theguardian.com/world/2009/apr/08/brazilian-murder-dorothy-stang)
Ο συνδυασμός των πολιτικών: περιβάλλον και οικονομία – ενέργεια – γεωργία-οικοσυστήματα – δάση- κλπ., οδηγεί στη χρησιμοποίηση του περιβάλλοντος ως εργαλείο στη στρατηγική των πολυεθνικών για να αυγατίσουν τα κέρδη των μετόχων τους. Έχει ήδη συντελεστεί η ιδιωτικοποίηση των οικοσυστημάτων και ένταση της εισόδου του κεφαλαίου σ’ αυτά. Διότι, αν μετατραπεί η προστασία του περιβάλλοντος σε χρηματιστηριακή αξία, σε προϊόν δηλαδή που πωλείται στις ελεύθερες αγορές του κόσμου, και ιδιωτικοποιηθεί ο πλανήτης, η προστασία του θα αποτελεί μια θεμελιώδη φιλελεύθερη αναγκαιότητα.
Για αυτό οι εταιρείες American Electric Power- Chevron -General Motors, αγοράζουν ζούγκλα στη Βραζιλία, την περιφράζουν, την περιφρουρούν με ιδιωτική αστυνομία και εκτοπίζουν τους γηγενείς, ώστε να προστατέψουν αποτελεσματικά την ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που θα απορροφήσουν τα ιδιόκτητα δέντρα τους, κάτι που θα τους επιτρέψει να αγοράζουν και να πωλούν μονάδες διοξειδίου του άνθρακα στα χρηματιστήρια του Λονδίνου και της Wall Street.
Πλέον, σύμφωνα με τον «ΕΞΑΝΤΑ» η Αγορά του Άνθρακα, δηλαδή το δικαίωμα στη ρύπανση, αναπτύσσεται ραγδαία. Από 400 εκατ. δολάρια που ήταν το 2004, το μέγεθός της έφτασε στα 127 δισεκατομμύρια το 2009. Σύμφωνα με προβλέψεις των ειδικών, μέχρι το 2020 μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 3 τρις!
Το δάσος του Αμαζονίου σε μια διελκυστίνδα!
Από την μια μεριά τα Burger, από την άλλη οι πωλήσεις μονάδων διοξειδίου του άνθρακα!
Στο κέντρο οι πολυεθνικές που σίγουρα πιστεύουν πως ο μηχανισμός εξαγοράς άνθρακα που έστησαν μέσα στα χρηματιστήρια τις απαλλάσσει από περαιτέρω ευθύνες μα και από την υποχρέωση να προβούν σε θεμελιώδεις αλλαγές που θα επέτρεπαν να αντιμετωπιστεί το περιβαλλοντικό πρόβλημα.
Παρ’ όλα αυτά, αμφιβάλουμε για το αν μια μερίδα αναγνωστών πείστηκε για το ότι το περιβάλλον είναι απλά άλλο ένα πεδίο συνειδητών επιλογών του πολυεθνικού κεφαλαίου, το οποίο προκαλεί μια ποικιλόμορφη, βίαιη, αλαζονική και ληστρική εκμετάλλευση, γιατί εκείνο που υπερισχύει είναι η τυφλή κερδοσκοπία. Αλλά και έτσι να είναι, αρκετοί θα αδιαφορήσουν γιατί δεν νομίζουν πως αυτές οι ιστορίες θα τους αλλάξουν την ζωή. Άλλωστε, δεν έχουν σχέση με τα εμπνευσμένα τηλεοπτικά προϊόντα τύπου Survivor, MasterChef ή The Voice of Greece που καταναλώνουν καθημερινά και γρήγορα-γρήγορα.
Όπως ακριβώς το burger τους.
Και ασφαλώς δεν αστειεύομαι…