Tου Παναγιώτη Λαγανά
Την 1η Μαρτίου 1919 ξεκινά το Κίνημα της Κορεάτικης Ανεξαρτησίας ενάντια στην ιμπεριαλιστική Ιαπωνική κατοχή. Η Yu Gwan-sun, ή αλλιώς Yoo Kwan-soon, συμμετέχει ενεργά στην διοργάνωση των διαδηλώσεων και διαμαρτυριών που ακολουθούν καθώς και στην προπαγάνδισή τους. Ενώ το κίνημα είναι ειρηνικό οι Ιαπωνικές αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις επεμβαίνουν με βίαιη καταστολή και αιματοκυλούν τη Σεούλ και άλλες περιοχές. Η Yu συλλαμβάνεται, δικάζεται με συνοπτικές διαδικασίες και οδηγείται στη φυλακή Seodaemun. Ενάμιση χρόνο αργότερα, στις 28 Σεπτεμβρίου 1920, και λίγο πριν κλέισει τα 18 της χρόνια δολοφονείται από την αστυνομία εντός των φυλακών – το σώμα της υποκύπτει στα βασανιστήρια και τους ξυλοδαρμούς, ενώ το πνεύμα της είχε μείνει αγέρωχο. Η Yu Gwan-sun γίνεται γνωστή για τη συμμετοχή της στο Κίνημα, μετατρέπεται σε σύμβολο του Κορεατικού αγώνα για ανεξαρτησία και θα χαραχθεί στην ιστορική μνήμη ως η Ζαν ντ’ Αρκ της Κορέας.
Ιστορικό πλαίσιο
Μετά το τέλος του Ρωσοϊαπωνικού Πολέμου και την επικράτηση των Ιαπωνικών δυνάμεων, η Κορέα απεμπολεί τα κυριαρχικά της διπλωματικά δικαιώματα και τίθεται de facto υπό Ιαπωνική διαχείριση, όπως συνομολογήθηκε στη Συνθήκη Προτεκτοράτου του 1905 μεταξύ των δύο πλευρών. Ο αυτοκράτορας Gojong παρά τις προσπάθειές του να ανακτήσει την ανεξαρτησία της Κορέας, αναγκάζεται να παραιτηθεί του θρόνου και τίθεται υπό κατ’ οίκον περιορισμό στο παλάτι. Το 1910 με τη Συνθήκη Προσάρτησης η Κορέα περνά de jure υπό Ιαπωνική κυριαρχία. Τον Ιανουάριο του 1919 ο Gojong πεθαίνει ξαφνικά ετών 67. Κυκλοφορούν και εξαπλώνονται φήμες περί δηλητηριασμού από Ιαπωνικό χέρι, που γίνονται αποδεκτές από πολλούς Κορεάτες (καθώς υπήρχε και στο παρελθόν προσπάθεια δηλητηριασμού του) και προκαλούν αναστάτωση. Ο θάνατος του αυτοκράτορα θα γίνει ο καταλύτης κι η απαρχή του Κινήματος της 1ης Μαρτίου το ίδιο έτος.
Σύντομο βιογραφικό
Δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με τη ζωή της πριν την συμμετοχή στο Κίνημα της 1ης Μαρτίου. Η Yu Gwan-sun γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1902 στην επαρχία Cheonan της νότιας Κορέας. Σπούδασε στο σχολείο θηλέων Ewha με υποτροφία ύστερα από σύσταση της αμερικανίδας ιεραποστόλου Alice J. Hammond Sharp, η οποία είχε αναγνωρίσει τις ικανότητές της και την δυναμική προοπτική της. Ήταν αφιερωμένη στις σπουδές της, φιλομαθής, και διακατεχόταν από ισχυρές πεποιθήσεις – τόσο θρησκευτικές όσο και πολιτικές – λόγω του οικογενειακού της περιβάλλοντος. Η υποτροφία είχε ως δέσμευση την διδασκαλία μετά την αποφοίτηση, δέσμευση που η Yu δεν πρόλαβε να τηρήσει, παρ’ όλα αυτά πέρναγε τα καλοκαίρια της διδάσκοντας στους συγχωριανούς της ό,τι μάθαινε από τη δυτική εκπαίδευσή της – όπως γραφή, ανάγνωση, φυσική, γεωγραφία – που διέφερε αρκετά από την τότε παραδοσιακή κινεζική εκπαίδευση.
Κίνημα Ανεξαρτησίας 1ης Μαρτίου και συμμετοχή
Frank W. Schofield. Το πλήθος συγκεντρώνεται έξω από το παλάτι Deoksu την 1η Μαρτίου 1919.
Το πλήθος συγκεντρώνεται έξω από το παλάτι Deoksu την 1η Μαρτίου 1919.Αφορμή για την εκκίνηση της θύελλας διαμαρτυριών που θα ακολουθούσε στάθηκε η επερχόμενη κηδεία του πρώην αυτοκράτορα Gojong. Την 1η Μαρτίου του 1919 διοργανώνονται στη Σεούλ και σε διάφορες άλλες πόλεις της χώρας συγκεντρώσεις ενάντια στην Ιαπωνική κατοχή. Θα διαβαστεί η διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κορέας ταυτόχρονα στα μέρη που είχαν συγκεντρωθεί τα πλήθη και θα επιχειρήσουν να πραγματοποιήσουν ειρηνικές πορείες. Το κύμα των διαμαρτυριών ξεκίνησε δυναμικά και διογκωνόταν συνεχώς. Οι αντιδράσεις των ιαπωνικών δυνάμεων ήταν άμεσες προσπαθώντας να ελέγξουν και να καταστείλουν τις διαδηλώσεις, που έβλεπαν να ξεφεύγουν από τον μηχανισμό τους. Την 1η Μάρτη διαλύουν τις πορείες συλλαμβάνοντας πολλούς συμμετέχοντες. Η Yu μαζί με άλλους πέντε συμμαθητές της συμμετέχει στις πρώτες συγκεντρώσεις, όπου και θα συλληφθούν αλλά μετά από παρέμβαση των ιεραποστόλων του σχολείου τους θα αφεθούν ελεύθεροι. Αυτή θα είναι και η σπίθα που θα την ωθήσει στην αγωνιστική της δραστηριότητα. Στη συνέχεια λόγω των αυξανόμενων αναταραχών οι ιαπωνικές αρχές διατάσουν το κλείσιμο όλων των σχολείων. |
3 Συγκρούσεις των συγκεντρωμένων με τις Ιαπωνικές αστυνομικές δυνάμεις |
Μετά από αυτή την εξέλιξη η Yu επιστρέφει στη πόλη της, όπου και αρχίζει την ενεργό δράση της στην διοργάνωση και προπαγάνδιση συγκεντρώσεων και διαμαρτυριών. Μαζί με την οικογένειά της προσπαθούν να διεγείρουν το κοινό αίσθημα ενάντια στην Ιαπωνική κατοχή. Επισκέπτεται τις γύρω περιοχές και διάφορες εκκλησίες να ενημερώσει για το Κίνημα, το κλίμα ξεσηκωμού που επικρατούσε και να παρακινήσει τον κόσμο να συμμετέχει στην διαμαρτυρία που διοργάνωνε στην Cheonan. Εντυπωσιακός είναι και ο τρόπος που η Yu έδωσε το σήμα για να ξεκινήσει η συγκέντρωση. Άναψε έναν πυρσό και ανέβηκε η ίδια στη κορυφή του κοντινού βουνού Maebong για να φαίνεται σε όλες τις γύρω περιοχές. Έτσι την 1η Απρίλη συγκεντρώνονται περίπου 3000 διαδηλωτές στην αγορά Aunae. Εκεί η Yu μοιράζει κορεάτικες σημαίες, τις οποίες είχε φτιάξει η ίδια ενώ απαγορευόταν η κατοχή και η δημόσια προβολή τους, και απευθύνεται στους συγκεντρωμένους μετά την ανάγνωση της Διακήρυξης της Κορεατικής Ανεξαρτησίας – την οποία είχε μεταφέρει κρυφά από την Σεούλ – φωνάζοντας συνθήματα υπερ της ανεξαρτησίας – manse (‘ζήτω η ανεξαρτησία της Κορέας’). Η ιαπωνική αστυνομία αδυνατώντας να συγκρατήσει την εξάπλωση των δυναμικών συγκεντρώσεων και διαμαρτυριών, ζητά την συμμετοχή του στρατού. Η καταστολή γίνεται πλέον βίαιη και αιματηρή, οι κατοχικές δυνάμεις στη συνέχεια θα διαπράξουν πληθώρα θηριωδιών και σφαγών. Οι στρατιωτική αστυνομία με όπλα και σπαθιά επιτίθεται στους συγκεντρωμένους με αποτέλεσμα την δολοφονία 19 ατόμων τραυματίζοντας άλλους 30. Στους νεκρούς συγκαταλέγονται και οι δύο γονείς της Yu. Η Yu διαμαρτύρεται στις παρευρισκόμενες Ιαπωνικές αρχές για τις δολοφονίες και για το δικαίωμα των Κορεατών στη διαμαρτυρία, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και πάλι.
Φυλάκιση και δολοφονία
Η Yu οδηγείται προσωρινά στο κέντρο κράτησης της ιαπωνικής στρατιωτικής φυλακής στην Cheonan. Η αστυνομία αρχικά της προσφέρει μειωμένη ποινή αν παραδεχτεί την ενοχή της και αν επίσης συνεργαστεί με τις αρχές για να εντοπίσουν κι άλλους πρωτεργάτες των διαμαρτυριών και τα κρησφύγετά τους. Η Yu αρνείται κατηγορηματικά. Έτσι η αστυνομία περνά στα γνωστά αθέμιτα μέσα για απόσπαση πληροφοριών. Την βασανίζουν μα εκείνη δεν υποκύπτει. Στη δίκη της κατηγορεί τον έλεγχο των διαδικασιών από την ιαπωνική κατοχική διαχείριση και διεκδικεί μία δίκαιη δίκη. Μάταια όμως. Το δικαστήριο την κρίνει ένοχη για εξέγερση και παράβαση του νόμου περί τάξης και ασφάλειας, και καταδικάζεται σε πέντε χρόνια κάθειρξη στη φυλακή Seodaemun της Σεούλ.
4 Αναπαράσταση των υπόγειων κελιών της φυλακής Seodaemun. Τα τέσσερα υπόγεια κελιά απομόνωσης αργότερα θα μετονομαστούν σε ‘Σπηλιά της Yu Gwan-sun’. Είχαν εμβαδόν περίπου 3,3 τμ και τόσο χαμηλή οροφή ώστε να μην μπορούν οι κρατούμενες να σταθούν όρθιες. |
Η Yu παραμένει ατίθαση και ανυπότακτη κι εντός των φυλακών. Λόγω της δράσης της συχνά τιμωρείται με ξυλοδαρμούς και βασανίζεται με αποτρόπαιους τρόπους. Η σεξουαλική βία και οι βιασμοί ήταν γνωστή πρακτική των Ιαπώνων τόσο κατά τη διάρκεια πολεμικών συρράξεων όσο και κατοχής περιοχών. Παρ’ όλα αυτά η πίστη της στον δίκαιο αγώνα και το όραμα της ανεξαρτησίας είναι ακλόνητη. Έτσι μαζί με άλλες συγκρατούμενες διοργανώνουν μαζική διαδήλωση για την επέτειο του Κινήματος της 1ης Μαρτίου. Λόγω της συνεχούς δράσης της οι αρχές τη μεταφέρουν στα υπόγεια γυναικεία κελιά της Seodaemun, όπου οι βασανισμοί συνεχίζονται. Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1920 πεθαίνει από επιπλοκές ύστερα από άλλον ένα βάναυσο και αποτρόπαιο βασανισμό. Οι τελευταίες της λέξεις φημολογείται πως ήταν «η Ιαπωνία θα πέσει». Ήταν μόλις 18 χρονών.
Η ιαπωνική φυλακή αρχικά αρνήθηκε να παραδώσει τη σωρό της Yu στη προσπάθειά τους να συγκαλύψουν τα βασανιστήρια. Μετά από πιέσεις από τις διευθύντριες Lulu Frey και Jeannette Walter του σχολείου Ewha και την απειλή αποκάλυψης της στυγερής δολοφονίας στη διεθνή κοινότητα αναγκάστηκαν να την απελευθερώσουν. Παρέδωσαν τη σωρό της σε ένα κιβώτιο της αμερικανικής εταιρείας Socony-Vacuum Oil Company. Οι ιαπωνικές αρχές επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί η κηδεία της σε ήπιο κλίμα και να παρευρεθούν μόνο οι κοντινοί σε αυτήν άνθρωποι, φοβούμενοι πως μία ανοιχτή κηδεία θα μετατρεπόταν σε μαζική διαδήλωση και μία ακόμη διαμαρτυρία.
Απόηχος
Η επίμονη δράση και η θαρραλέα στάση της αναγνωρίστηκαν επίσημα αρκετά χρόνια αργότερα. Η Yu μεταμορφώθηκε σε σύμβολο αντίστασης ενάντια στην Ιαπωνική κατοχή, διατηρώντας στη συλλογική μνήμη την ακράδαντη πορεία της, την αποφασιστικότητα και αφοσίωση στον αγώνα για ανεξαρτησία. Παρά του ότι γνώριζε τις επιπτώσεις μιας αντιστασιακής συμπεριφοράς, τον εξευτελισμό και τον βασανισμό με τα χειρότερα μέσα, επέλεξε να μην μείνει άπραγη. Σήμερα υπάρχει μνημείο στη γενέτειρά της Cheonan και βρίσκεται ενταφιασμένη στο βουνό Maebong. Η μνήμη της τιμάται τόσο στην Βόρεια όσο και στην Νότια Κορέα.
Συνολικά στο διάστημα δέκα μηνών του Κινήματος Ανεξαρτησίας της 1ης Μαρτίου συμμετείχαν 2.000.000 Κορεάτες σε περιπου 1.500 διαδηλώσεις. Μαζί με τη Yu δολοφονήθηκαν άλλοι 7.500 είτε στις διαδηλώσεις, είτε με δημόσια εκτέλεση, είτε στις φυλακές ύστερα από βασανισμούς · τραυματίστηκαν 16.000, και συνελήφθησαν 47.000. Όπως ήταν αναμενόμενο τα επίσημα αρχεία των ιαπωνικών δυνάμεων κατοχής παρουσιάζουν τα νούμερα κατά πολύ μικρότερα.
Παρ’ όλη τη δυναμική του κινήματος και τις τεράστιες απώλειες, η Κορέα δεν κατάφερε να κερδίσει το αίτημα του κινήματος, δηλαδή την ανεξαρτησία της. Θα ανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, και θα ακολουθήσουν ο εμφύλιος και τα γεγονότα του Ψυχρού Πολέμου. Εντούτοις, ανάγκασε τις Ιαπωνικές αρχές να παραχωρήσουν συγκεκριμένες πολιτικές ελευθερίες και να «χαλαρώσουν» την κατοχική διαχείριση. Γενικότερα οδήγησε στο να μειωθεί η καταπίεση, να υπάρξει η αναγνώριση της ισότητας των δύο λαών και να ανακτηθεί η αξιοπρέπεια των Κορεατών.
Το σημαντικότερο γεγονός ωστόσο ήταν πως απομυθοποιήθηκε η καλή προαίρεση και η αγαθοεργία των Ιαπώνων. Λόγω του ενδιαφέροντος που προέκυψε από την πλευρά του ξένου τύπου για τα γεγονότα και τις φρικαλεότητες κατά την διάρκεια του Κινήματος Ανεξαρτησίας, αλλά και πιο νωρίς στις αναταραχές του Τόκιο με τις σφαγές χιλιάδων Κορεατών, αποκαλύφθηκε το στυγερό πρόσωπο της Ιαπωνικής αποικιοκρατίας, η βάναυση μεταχείριση και καταπίεση.
«Ωστικό κύμα»
Η Yu Gwan-sun θεωρείται πλεόν ηρωϊδα στην Κορέα, γεγονός ελάχιστα γνωστό εκτός Ασίας. Ωστόσο, το Κίνημα Ανεξαρτησίας της 1ης Μαρτίου στο σύνολό του καθώς και η συμμετοχή της σ’αυτό, τράβηξε την προσοχή πολλών σύγχρονων αγωνιστών και ενέπνευσε νεά απελευθερωτικά κινήματα. Μέσα σ’αυτά συγκαταλέγονται οι αγώνες ανεξαρτησίας των Φιλιππίνων ενάντια στην τότε Αμερικανική αποικιοκρατία, της Αιγύπτου στρεφόμενη κατά της Βρετανικής κατοχής, μα ίσως η πιο γνωστή επιρροή ήταν στο πρόσωπο του Mahatma Ghandi. H πρακτική της μη-βίαιης αντίστασης που ακολουθήθηκε από τους Κορεάτες θα εμπνεύσει και θα προϊδεάσει την εκστρατεία του Ghandi για την ανεξαρτησία της Ινδίας από τους Βρετανούς.
Σχόλιο
Όπως συνήθως συμβαίνει με πολλούς αγωνιστές της ελευθερίας (έχουμε και στην Ελλάδα αρκετά παραδείγματα) μετά τον θάνατό τους κι αρκετά χρόνια αργότερα, η ιστορία τους κι η παρακαταθήκη που άφησαν πίσω γίνεται πεδίο εκμετάλευσης από την εκάστοτε άρχουσα τάξη και από εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που επιθυμούν την κατασκευή μιας ενιαίας εθνικής ταυτότητας ή συγκεκριμένης πολιτικής συνείδησης. Η Yu δεν ξέφυγε αυτής της τύχης. Η πρόσφατη άνοδος του εθνικισμού στις Ασιατικές χώρες έχει φέρει σαν αποτέλεσμα την οικειοποίηση του προσώπου της από τις συντηρητικές δυνάμεις και την εμπλοκή σε έναν «πόλεμο» προπαγάνδας με τα γειτονικά κράτη. Παρ’ όλα αυτά, εκείνο που πραγματικά έχει αξία να συγκρατήσουμε στη μνήμη είναι πως ένα τόσο νέο άτομο αντιστάθηκε με πάθος στη βαρβαρότητα και την καταπίεση χωρίς να γνωρίσει τον φόβο και πίστεψε μέχρι τέλους – αυτό που αργότερα θα γίνει πραγματικοτητα – πως «η Ιαπωνία θα πέσει». Τι γεύση να είχε άραγε η δική της ελευθερία;
Πηγές
Kim, Han-Kyo. “The Declaration of Independence, March 1, 1919: A New Translation.” Korean Studies Vol.13 (1989): p.1-4.
Connor, Mary, “Famous Koreans: Six Portraits.” Education About Asia Vol.6 (2001): p.2.
Lee, Peter H., Sourcebook of Korean Civilization: From the Seventeenth Century to the Modern, Columbia University Press, (1993).
Yong-ha, Shin, “Why Did Mao, Nehru and Tagore Applaud the March First Movement?” Chosun Ilbo, February 27, (2009).
https://www.historynaked.com/yu-gwan-sun-koreas-joan-arc/
https://www.wnewsworld.com/news/108#.WpV1YqiWbDc
https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Yu_Gwansun
https://www.koreafocus.or.kr/design2/layout/content_print.asp?group_id=102423
https://en.wikipedia.org/wiki/Ryu_Gwansun#Early_life_and_education
https://en.wikipedia.org/wiki/March_1st_Movement
https://www.cheonan.go.kr/yugwansun/sub01_05.do
https://www.thenational.ae/world/tortured-korean-heroine-haunts-pages-of-asia-s-history-1.283296