Η ετυμηγορία του Γιούργκεν Χάμπερμας για την συμφωνία Ε.Ε και Ελλάδας, αναφορικά με το χρέος
Συνέντευξη του Jürgen Habermas,, επίτιμου καθηγητή φιλοσφίας στο Johann Wolfgang Goethe University στην Φρανκφούρτη, από τον δημοσιογράφο του Guardian Philip Oltermann
Guardian: Ποια είναι η ετυμηγορία σας σχετικά με την συμφωνία που επετεύχθη την Δευτέρα?
Habermas: Η ελληνική συμφωνία για το χρέος που ακανοινώθηκε τη Δευτέρα το πρωί είναι βλαβερή ως προς το αποτέλεσμά της και ως προς τον τρόπο με τον οποίο αυτή επετεύχθη. Πρώτα πρώτα, το αποτέλεσμα των συζητήσεων δεν είναι συνετό. Ακόμα και εάν κάποιος σκεφτεί τους ασφυκτικούς όρους της συμφωνίας ως το ορθό της μέρος, δεν μπορεί κανείς να περιμένει αυτές οι μεταρρυθμίσεις να γίνουν από μια κυβέρνηση, η οποία, με παραδοχή της ίδιας, δεν πιστεύει στους όρους αυτούς της συμφωνίας.
Δεύτερον, το αποτέλεσμα δεν ευσταθεί απο οικονομικής πλευράς εξαιτίας του τοξικού μίγματος αναγκαίων δομικών μεταρρυθμίσεων του κράτους και της οικονομίας μέσω περεταίρω νεοφιλελεύθερων επιβολών, που θα αποθαρρύνουν τελειώς τον ήδη εξουθενωμένο Ελληνικό λαό και θα εξοντώσει κάθε ώθηση για ανάπτυξη.
Τρίτον, το αποτέλεσμα σημαίνει ότι ένα αβοήθητο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δηλώνει πλέον με εμφανή τρόπο την πολιτική του χρεοκοπία: ο de facto υποβιβασμός ενός μέλους κράτους στην κατάσταση του προτεκτοράτου έρχεται ανοιχτά σε αντίθεση με τις αρχές της Ε.Ε. Τέλος, το αποτέλεσμα είναι επαίσχυντο επειδή με το να επιβάλλεται η Ελληνική κυβερνηση να συμφωνήσει σε ένα οικονομικά αμφίβολο, και κυρίως συμβολικής σημασίας, ταμείο ιδιωτικοποιήσεων, δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό ως τίποτα άλλο, παρά ως μια πράξη τιμωρίας ενάντια σε μια αριστερή κυβέρνηση. Θα είναι σκληρό να δούμε το πώς μπορεί να γίνει κι άλλη ζημιά (στη χώρα).
Και ακόμα η γερμανική κυβέρνηση έκανε ακριβώς αυτό, όταν ο υπουργός οικονομικών Σόιμπλε απείλησε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, και με αυτόν τον τρόπο χωρίς αιδώ αποκάλυψε τον εαυτό της ως τον αυταρχικό ηγεμόνα της Ευρώπης. Η Γερμανική κυβέρνηση έκανε για πρώτη φορά μια πρόδηλη αξίωση για την Γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη – και αυτό, εν πάσει περιπτώσει, δείχνει το πώς τα πράγματα γίνονται αντιληπτά στην υπόλοιπη Ευρώπη και αυτή η αντίληψη ορίζει την πραγματικότητα που έχει σημασία στο τέλος. Φοβάμαι πως η γερμανική κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου και του δημοκρατικού της μεριδίου, αποτίναξε σε μια νύχτα όλο το πολιτικό κεφάλαιο που είχε συσσωρεύσει μια καλύτερη Γερμανία μέσα σε μισό αιώνα – και λέγοντας καλύτερη, εννοώ μια Γερμανία που την χαρακτηρίζει περισσότερη ευαισθησία και πνευματικότητα που υπερβαίνει το «έθνος».
Guardian: Όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε δημοψήφισμα τον προηγούμενο μήνα, πολλοί άλλοι ευρωπαίοι πολιτικοί τον κατηγόρησαν για προδοσία. Η γερμανίδα καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ, αντίστοιχα, έχει κατηγορηθεί για εκβιασμό της Ελλάδας. Ποια στάση θεωρείτε ότι φέρει μεγαλύτερη ευθύνη για την επιδείνωση της κατάτασης?
Habermas: Δεν είμαι σίγουρος για τις προθέσεις του Αλέξη Τσίπρα, αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ένα απλό πράγμα: (που επέμεινε στο ότι) για να ορθοποδήσει η Ελλάδα, το χρέος της, που θεωρείται μη βιώσιμο απο το ΔΝΤ, πρέπει να αναδιαρθρωθεί. Αντί για αυτό, οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο έχουν επανειλλημένα αρνηθεί στον Έλληνα πρωθυπουργό την δυνατότητα να διαπραγματευτεί μια αναδιάρθρωση των χρεών της Ελλάδας από την απαρχή της δημιουργίας τους. Για να υπερβεί το τείχος της αδιαλαξίας ανάμεσα στους δανειστές, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας τελικά προσπάθησε να δυναμώσει την θέση του με το μέσο του δημοψηφίσματος και πήρε πολλή περισσότερη υποστήριξη από αυτήν που περίμενε. Η ανανεωμένη νομιμοποίηση πίεσε την άλλη λευρά, των δανειστών,να συζητήσουν είτε για συμβιβασμό είτε να εκμεταλλευτούν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης της χώρας και να πράξουν ως πιο αυταρχικοί και απολυταρχικοί από ποτέ.
Guardian: Η τωρινή κρίση στην Ευρώπη είναι οικονομικό, κοινωνικό ή ηθικό πρόβλημα ?
Habermas: Η τωρινή κρίση μπορεί να ερμηνευθεί μέσω πολιτικών και οικονομικών αποτυχιών. Η κρίση του δημόσιου χρέους που προέκυψε από την τραπεζική κρίση είχε τις ρίζες της στις σαθρές βάσεις μια ετερογενούς νομισματικής ένωσης. Χωρίς κοινή χρηματοοικονομική πολιτική, οι εθνικές οικονομίες, οι εθνικές οικονομίες των ψευδο-κυρίαρχων κρατών -μελών θα συνεχίσουν να απομακρύνονται από άποψη παραγωγικότητας. Καμία πολιτική ένωση δεν μπορεί να αντέξει τόση ένταση σε βάθος χρόνου. Την ίδια ώρα, με το να εστιάζουν στο να αποφύγουν ανοιχτή σύγκρουση, οι θεσμοί της Ε.Ε αποτρέπουν αναγκαίες πολιτικές πρωτοβουλίες για την επέκταση της νομισματικής ένωσης και σε πολιτική. Μόνο οι ηγέτες των κρατών που συμμετείχαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι σε θέση να δράσουν, αλλά είναι ακριβώς αυτοί που αδυνατούν να δράσουν για το συμφέρον μιας κοινής ευρωπαϊκής κοινότητας καθώς σκέφτονται το εκλογικό σώμα της χώρας τους.
Guardian: Ο Βόλφγκανγκ Στρικ (Wolfgang Streeck) έχει προειδοποιήσει στο παρελθόν ότι η κατά- Χάμπερμας –ιδέα- της – Ευρώπης είναι η ρίζα της σημερινής κρίσης, και όχι η λύση: η Ευρώπη, έχει προειδοποιήσει, ότι δεν θα έσωζε τη δημοκρατία, αλλά θα την καταργούσε. Πολλοί στην Ευρωπαϊκή Αριστερά νιώθουν πως οι τρέχουσες εξελίξεις επιβεβαιώνουν την κριτική στάση του Στρικ για το ευρωπαϊκό πρότζεκτ. Τι απαντάτε στις ανησυχίες τους?
Habermas: Πέρα από την πρόβλεψή του για την επιείμενη παρακμή του καπιταλισμού, συμφωνώ κατά πολύ με την ανάλυση του Βόλφγκανγκ Στρικ. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, το ευρωπαϊκό εκτελεστικό όργανο έχει συγκεντρώσει όλο και περισσότερη εξουσία. Οι βασικές αποφάσεις λαμβάνονται από το συμβούλιο, την κομισιόν και την ΕΚΤ – με άλλα λόγια, αυτοί είναι οι θεσμοί που είτε είναι ανεπαρκώς νομιμοποιημένοι ή στερούται οποιασδήποτε δημοκρατικής βάσης. Ο Στρικ, και εγώ επίσης, έχουμε την γνώμη ότι αυτή η τεχνοκρατία, κενή από δημοκρατία, είναι το αποτέλεσμα ενός νεοφιλελεύθερου σχεδίου της πολιτικής της απορρύθμισης της αγοράς. Η ισορροπία ανάμεσα στην πολιτική και την αγορά έχει χαθεί σε βάρος του επιπέδου ευημερίας των πολιτών. Εκεί που διαφωνούμε είναι στο πλαίσιο των συνεπειών από αυτήν την δυσχερή κατάσταση. Δεν βλέπω τον πρόπο που μια επιστροφή στα έθνη-κράτη, τα οποία θα πρέπει να λειτουργούν σαν μεγάλες εταιρίες στην παγκόσμια αγορά, μπορεί να εναντιωθεί στην τάση για αποδημοκρατικοποίηση και αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα – κάτι που μπορούμε να δούμε επίσης στην Μ. Βρετανία, τελος πάντων. Τέτοιες τάσεις μπορούν να αναχαιτιστούν μόνο εάν, γίνει από τις δημοκρατικές πλειοψηφίες μια γενικευμένη αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης προς έναν πιο ισχυρά ενωμένο «πυρήνα Ευρώπης». Η νομισματική ένωση πρέπει να αποκτήσει την ικανότητα να δρα λειτουργεί σε υπερεθνικό επίπεδο. Από την σκοπιά της χαοτικής πολιτικής κατάστασης, λόγω της κρίσης, στην Ελλάδα δεν μπορούμε άλλο να αγνοούμε τα όρια της παρούσας μεθόδου διακυβερνητικών συμβιβασμών.
Μετάφραση από τον Guardian για το Νόστιμον Ήμαρ