Σκέψεις μετά την συζήτηση στο συνέδριο «Διαφοροποιήσεις στην Ευρώπη», που έγινε στο Βερολίνο στις 7 Νοεμβρίου. Για ποιο λόγο οι βορειοευρωπαίοι δεν μπορούν να καταλάβουν τα προβλήματα του Νότου;
Στο συνέδριο «Διαφοροποιήσεις στην Ευρώπη», που έλαβε χώρα στο Βερολίνο στις 7 Νοεμβρίου, συμμετείχα κι εγώ στο πάνελ «Η Ευρώπη και ο Νότος της», το οποίο ξεκίνησε με την εισαγωγή: « Διαχωρίζοντας την Ευρώπη σε χώρες-πρότυπα και μαύρα πρόβατα, το έδαφος γίνεται ολοένα και πιο ευφορο για την άνθηση Ευρωσκεπτικιστικών τάσεων, οι οποίες επιδιώκουν λιγότερη ή και καθόλου Ευρώπη. Παρ’ όλ’ αυτά τα ερωτήματα παραμένουν: Με ποιο τρόπο ο Βορράς και ο Νότος μπορούν να φτάσουν σε ένα σημείο σύγκλισης, με βάση τις αρχές της αλληλεγγύης και της υπευθυνότητας; Τι θα γίνει αν η άλλοτε ατμομηχανή της Ευρώπης, Γαλλία, χάσει την οικονομική της ισχύ; Πως πρέπει να αντιδράσουμε στην μαζική ανεργία των νέων και στην επακόλουθη απώλεια μιας ολόκληρης γενιάς; Είναι αλήθεια ότι η Ευρώπη εφαρμόζει τις οικονομικές και κοινωνικές της πολιτικές σε βάρος των επόμενων γενεών; Πως είναι δυνατόν να αναζητούμε την ελευθερία και την ισότητα σε μια Ευρώπη που είναι χωρισμένη σε πολύσιους και φτωχούς; Savoir vivre και savoir faire: Γιατί υπάρχει σήμερα η Ευρώπη;
Θεέ μου! Εκπροσωπώ το «μαύρο πρόβατο»; Εμένα εννοούν όταν μιλούν για «υπευθυνότητα» και «αλληλεγγύη»; Ποιος ακριβώς, ήταν και συνεχίζει να είναι αλληλέγγυος με μένα; Μήπως δεν είμαι αρκετά υπεύθυνη; Τι γίνεται με τους συναδέλφους και τους φίλους μου στην Ελλάδα;
Πίσω στην Ελλάδα, λίγες μέρες πριν το Συνέδριο
Μίλησα με την Χαρά σήμερα το πρωί, η οπόια είναι Συμβολαιογράφος. Μου είπε ότι φοβάται. Έδωσε μάχη για να βρει δουλειά. Τώρα, εργάζεται με το άγχος να μην κάνει ποτέ λάθος, να μην παρανομήσει. Είναι πολύ προσεκτική, αλλά είναι αδύνατον κάποιες φορές να παρακολουθήσει όλους αυτούς τους νέους νόμους που έρχονται συνεχώς, οι αλλάζουν, κάθε λίγο και λιγάκι. Αυτό μεταφράζεται σε φόβο για την επιβολή προστίμων. Είναι, κυριολοκτικά, εξουθενωμένη. Στην ίδια κατάσταση βρίσκονται η Ελένη, η οποία εργάζεται ως λογίστρια και η Αναστασία που είναι δικηγόρος. Όλοι ζούμε σε ένα μόνιμο καθεστώς φόβου, ότι μπορεί να κάνουμε κάτι λάθος, ότι μπορεί να μην πληρώσουμε τις επόμενες δόσεις των φόρων που έρχονται συνεχώς. Τα πρώτα χρόνια της κρίσης, εργαζόμασταν για να πληρώνουμε το κράτος. Τώρα, εργαζόμαστε υπερβολικά, φοβούμενοι μήπως γίνει κάποιο λάθος. Η σταθερότητα στα επαγγελματικά και τα οικονομικά είναι πολυτέλεια, πλέον. Σε αυτή τη μάχη, ο εχθρός είναι αόρατος, αλλά βρίσκεται εντός των εθνικών συνόρων. Ο Αλέξανδρος με κατηγορεί που είμαι τόσο φιλική με τους Γερμανούς: «Συμφωνείτε μαζί τους και καταδέχεστε να συζητάτε με τους δικούς τους όρους, στο πλαίσιο που σας επιβάλλουν…»
Βερολίνο, κάποια στιγμή στο πανελ
Ο συντονιστής με ρώτησε τι κάνουν οι νέοι άνθρωποι στην Ελλάδα. Αναστέναξα βαθειά. Είχα προετοιμαστεί για αμυντική στάση. Είπα, μέσα μου, ότι θα με βομβαρδίουν με δύσκολες ερωτήσεις, ερωτήσεις που είμαι ανίκανη να απαντήσω, όπως: «τι πήγε τόσο στραβά με τα οικονομικά;», «πως δικαιολογώ το δημόσιο χρέος;», και «τι μέλλον θα ήθελα για την Ευρώπη και την Ελλάδα;»
Πως μπορώ όμως να σκεφτώ, τι θέλω όταν είμαι αδύναμη και ζώντας υπό καθεστώς έκτακτης ανάγκης; Ξαναλέω, υιοθέτησα την αμυντική στρατηγική. Αναφέρθηκα στις υπέρογκες εξοπλιστικές δαπάνες, στα κέρδη που είχε η γερμανία πουλώντας όπλα στους Έλληνες φορολογούμενους. Αυτές ήταν πολιτικές αποφάσεις. Ήθελα όμως να τους μιλήσω και για την διαφθορά, και ότι όταν παίζεις βρώμικα παιχνίδια, υπάρχει ο κίνδυνος η άλλη πλευρά, δηλαδή οι Έλληνες πολιτικοί, να παίζουν ακόμα πιο βρώμικα. Τους μίλησα για το σκάνδαλο Siemens, όπου ο επικεφαλής της Siemens Hellas έδινε μίζες σε Έλληνες πολιτικούς για να διατηρήσει τις επαφές και τις δουλειές του γερμανικού κολοσσού. Οι Ελληνικές αρχές εξέδωσαν τρία εντάλματα σύλληψης των υπεύθυνων, αλλά οι αντίστοιχες Γερμανικές τα αγνόησαν. Για το τέλος άφησα την αγαπημένη υπόθεση των Ελλήνων: την υπόθεση των Γερμανικών επανορθώσεων, στην οποία οι Έλληνες, μετά από τόσα χρόνια αποφάσισαν να υπολογίσουν τα ποσά των ξεχασμένων επανορθώσεων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του κατοχικού δανείου, που εκδόθηκε με την βία από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Δύο πλευρές δύο διαφορετικών νομισμάτων
Ποιος κάνει κήρυγμα σε ποιον εδώ; Ποιος είναι τώρα το μαύρο πρόβατο; Ήδη νιώθω τόσο μπερδεμένη με το παιχνίδι των ευθυνών, που δεν αισθάνομαι ανησυχία. Γιατί πρέπει να απολογούμαι για τις επιλογές των προηγούμενων γενεών; «Επιτρέψτε μου απλά να σας θυμίσω, ότι το Ευρωπαϊκό εγχείρημα ξεκίνησε επειδή οι Γερμανοί φέρθηκαν τελείως ανεύθυνα, όχι ως προς τα οικονομικά στοιχεία και τα στατιστικά, αλλά ως προς τις ανθρώπινες αξίες». Θα ΄πρεπε να μας πουν οι Γερμανοί πως να ζήσουμε ορθολογικά και ηθικά; Λυπούμαι βαθύτατα, που θα φύγω από το Βερολίνο και θα αφήσω αναπάντητα ερωτήματα. Αλλά δεν είμαι καθόλου βέβαιη ότι πολεμάμε για τους σωστούς σκοπούς.