Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αναλύσεις ένα θέμα που είναι τόσο περίπλοκο με τέτοια μακρά – πολυετή παράδοση. Ο ένας είναι να το πιάσεις χρονολογικά. Κάτι που δεν θα γίνει σε αυτό το κείμενο. Σκοπός του κειμένου είναι να συνθέσει μία εικόνα της κατάστασης που βρίσκεται η underground ηλεκτρονική μουσική σκηνή στην Αθήνα σήμερα.
Του Τάσσου Δημόπουλου
Με το «σήμερα» εννοώ το διάστημα από το 2010 και μετά – μέχρι και σήμερα – όταν άρχισα να παρακολουθώ την σκηνή στενά. Ως τότε ήξερα μόνο ό,τι είχα ακούσει μέσα από εξιστορήσεις μεγαλύτερων μουσικών και παλιότερων clubbers και ανθρώπων τις σκηνής. Ιστορίες που μιλούν για τις άγριες εποχές του non-stop clubbing, των υπαίθριων raves και των mega-clubs back to 90’s and early 00’s.
Όπου υπήρχαν εκείνα τα υπερμεγέθη clubs που είχαν καθαρά underground ταυτότητα (και γι’αυτό έμειναν στην ιστορία) που διοργάνωναν σε εβδομαδιαία βάση μεγάλα parties με διεθνείς μουσικούς και είχαν ένα πολυπληθές μεν αλλά ετερόκλητο δε, κοινό. Δηλαδή κοινό που το αποτελούσαν πολλοί άνθρωποι, που όμως λίγοι είχαν πραγματική σχέση με την ηλεκτρονική μουσική, την δομή και την ιστορία της.
Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι πήγαιναν σε parties για τους δικούς τους λόγους (μουσική, κοινωνικοποίηση, ναρκωτικά, sex) ακολουθούσαν μία μόδα – underground – αλλά μόδα με όλα τα χαρακτηριστικά μίας μόδας (με κύρια την μαζικότητα και το χαμηλό επίπεδο ποιότητας).
Για αυτές τις περιόδους μπορεί να αποδώσει μία πιο πλήρη εικόνα κάποιος άνθρωπος που τις έχει ζήσει. Φτάνοντας στο 2010 όταν εγώ ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με τo underground clubbing, τo lifestyle του και συνεπώς με την ηλεκτρονική χορευτική μουσική (Electronic Dance Music) και την δομή της, αντίκρισα έκπληκτος μία εντελώς διαφορετική εικόνα από αυτήν που εξιστορούσαν η «ιστορία» και η «μυθολογία» της ελληνικής ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής.
Μια νέα εποχή με σαφώς λιγότερα και μικρότερα αλλά «ζεστά» μαγαζιά κυρίως bars. Events λιγότερα, ελάχιστα από εκείνα τα παλιά πολυπληθή «φεστιβαλικά» parties, αλλά με πολλά μικρά events, με τοπικούς, κυρίως, djs ανά την Αθήνα.
Κοινό που αποτελείται από λιγότερο κόσμο αφενός αλλά περισσότερο εξειδικευμένο και γνώστη της μουσικής κόσμο αφετέρου. Μικρότερο κοινό αλλά κοινό πιο ενημερωμένο που ξέρει, προσέχει και επιλέγει τι βάζει στα αυτιά του. Κοινό που αποτελείται από “Fans” και όχι «Groopies”.
Θα έλεγα λοιπόν ως ένα πολύ γενικό συμπέρασμα ότι την “παλιά” εποχή χαρακτήριζε η “ποσότητα” και την “νέα” η “ποιότητα”. Σημειώνοντας εδώ πως η ποσότητα και η ποιότητα είναι συνήθως αντιστρόφως ανάλογα ποσά.
Το τελευταίο πραγματικά underground και σαφώς μεγάλο και ευρύχωρο club της «παλιάς εποχής» όπως πολλοί «παλιοί» το έχουν χαρακτηρίσει, ήταν το Blend club. Ένα club που αποτελούσε την χειμερινή έδρα του Blend Athens project. Η καλοκαιρινή είναι εδώ και αρκετά χρόνια το Cavo Paradiso στην Μύκονο (club που έχει κατακτήσει την 10η θέση παγκοσμίως, ανάμεσα σε legendary clubs του εξωτερικού όπως Fabric, Watergate, Panorama Bar etc.) Το Blend Athens από την γέννηση του μέχρι και σήμερα κρατάει τα σκήπτρα της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής στην Ελλάδα και την εκπροσωπεί παγκοσμίως, μέχρι και σήμερα.
Το Blend club μας αποχαιρέτησε το 2011 με ένα μεγάλο event, αφού εκπαίδευσε μία ολόκληρη γενιά από clubbers ενημερωμένους πάνω στις κυρίαρχες τάσεις της ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής (House και Techno) όπως αυτές εκφράζονται εδώ και χρόνια από τους masters του είδους – μεγάλους διεθνείς dj’s και producers (όπως πχ. Richie Hawtin, Ricardo Villalobos, Luciano, Marco Carola, Loco Dice) για να αναφέρω ενδεικτικά μερικούς από τους κυριότερους φορείς, εκφραστές και διαμορφωτές αυτού του ήχου σε παγκόσμιο επίπεδο. Το Blend project όμως συνέχισε την ένδοξη πορεία του με ίδιου και μεγαλύτερου μεγέθους events σε Αθήνα και Μύκονο και συνεχίζει μέχρι και σήμερα ακάθεκτο.
Κάποια άλλα μαγαζιά που έπαιξαν τον δικό τους ρόλο στην διαμόρφωση της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής στην Αθήνα, είναι το Loop bar στο Θησείο, ένα all day café-bar, με καθολικά underground χαρακτήρα, το Μamacas bar στο Γκάζι, που έκανε το Γκάζι, μαζικό νυχτερινό προορισμό των clubbers, και το Άστρον bar, που είναι γνωστό και ως αφτεράδικο, και “ζει” ακόμα και σήμερα στην περιοχή του Ψυρρή.
Παράλληλα μικρότερα αλλά εξίσου ποιοτικά μουσικά projects ξεκίνησαν σε διάφορα night bars της Αθήνας, φέρνοντας την τελευταία και πιο εξελιγμένη τάση της house μουσικής που ξεκίνησε από την Αγγλία και έχει σιγά-σιγά κατακτήσει την Ευρώπη και τον κόσμο. Ένα «ζευγάρωμα» ουσιαστικά της Τechno και Ηοuse μουσικής, γνωστό ως Tech House. Ενδεικτικά κάποια από αυτά τα projects είναι, το Funked-up του έλληνα producer και resident dj του Blend, Manolaco, που ξεκίνησε πριν πολλά χρόνια σε κάποιo café του Θησείου για να κατακτήσει την νυχτερινή ζωή και να κρατήσει την φλόγα του clubbing αναμμένη κάποιες – κατά τ’άλλα νεκρές, – καθημερινές μέρες, σταθερά επί δύο περίπου χρόνια. Το Funked-up συνέχισε την πορεία του στο Mikro bar της Γλυφάδας για να καταλήξει με ένα πολύ πετυχημένο residency φέτος στο Nid, (Το Nid είναι η αναγέννηση του “θρυλικού” υπογείου του πρώην Dragoste, στο κολωνάκι).
Το OnOff, που εμπνευστής του είναι και πάλι o dj Manolaco, έχει σημειώσει μία πορεία τριών πολύ επιτυχημένων seasons, φέρνοντας στα πιο hot venues (Mamacas, Kookoo, Nid) τους πιο hot artists του κόσμου στην House μουσική και να ενημερώσει σχετικά με την τελευταία και πιο εξελιγμένη τάση αυτής (το Tech-House) το ελληνικό κοινό. Ένα άλλο ίδιας σημασίας και όμοιου ρόλου με το προαναφερθέν project είναι το Deep Phase, του έτερου resident dj του Blend και διεθνούς πλέον φήμης producer, Mikee (Πιστεύω πως o Mikee αποτελεί ζωντανό κομμάτι της ιστορίας της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής στην Ελλάδα και δεν χρειάζεται περεταίρω συστάσεις.) Το Deep Phase project έχει γεμίσει πολλές πολλές βραδιές και μαγαζιά (bars+clubs) με techno και tech house ήχους από local και διεθνείς μουσικούς.
Μετά το τέλος της «δύσκολης» χρονιάς η πορεία της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής στην Αθήνα άρχισε να σημειώνει ραγδαία άνοδο 2011/12 καθώς γεννήθηκαν πολλά καινούρια μαγαζιά (bars κυρίως) όχι τόσο στο κέντρο της Αθήνας Γκάζι, Ψυρρή, Κολωνάκι κλπ. Αλλά και στα προάστια. Χαλάνδρι, Χολαργό, Αγία Παρασκευή, Γαλάτσι, Πατήσια κάνοντας έτσι μία αρχή για την «αποκέντρωση» του clubbing, και παρουσίασαν στο ελληνικό κοινό πληθώρα νέων καλλιτεχνών και projects.
Κατά την μεταβατική αυτή περίοδο για το αθηναϊκό clubbing, και λίγο πιο πριν, προέκυψαν ομάδες όπως η Playground, η Evolution και η Revolt, και βγήκαν στο παρασκήνιο καινούρια clubs, όπως το καλοκαιρινό Terazza, το χειμερινό Dive, και το Gazaki loft, που συμβασιλεύουν στο Γκάζι, κληρονομώντας τον θρόνο του Mamacas, στην νυχτερινή διασκέδαση της περιοχής, αλλά και παλιότερα clubs με σταθερό ποιοτικό-μουσικό επίπεδο και σαφή underground ταυτότητα, όπως το Maze που άνοιξε τις πόρτες του το περασμένο καλοκαίρι, το Apartment club που είναι εδώ και χρόνια στο Μεταξουργείο κρατώντας αυστηρά artistic και underground χαρακτήρα με την minimal και psychedelic αισθητική του και το μοναδικό παρανοϊκό του decor, που μαζί με το Skullbar, που λειτουργεί κυρίως ως after-hours club στα Εξάρχεια, το Nid στο Κολωνάκι και φυσικά την πειραματική μουσική σκηνή του Kookoo (Γκάζι) που έχει κερδίσει τους αθηναίους clubbers με την σκοτεινή, μινιμαλιστική και industrial αισθητική του και μαζί με το Pixi έχει φιλοξενήσει πολλά μικρότερα events του Blend όπως τα OnOff parties.
Ξεχωριστό κεφάλαιο σε όλη αυτήν την εξέλιξη του αθηναϊκού nightlife σίγουρα αποτελεί το Six D.O.G.S, το αρκετά πειραματικό και απόλυτα underground club στο Μοναστηράκι, που πρόσφατα ξεκίνησε να συνεργάζεται με το Blend Athens πραγματοποιώντας μια σειρά από πολύ δυνατά parties και τελευταία ανακοίνωσε το ξεκίνημα της δικής του δισκογραφικής εταιρείας της Six Dogs Records.
Ενδεικτικά ως πιο πρόσφατα εμφανιζόμενους φορείς αυτού του νέου τρόπου ζωής και διασκέδασης θα αναφέρω το Reset project, την Sound Directiva, το Re: Rite και το Symposium ως αμιγώς μουσικά projects, το Α.Μusic ως μία προσπάθεια παντρέματος του εικαστικού κόσμου και των πειραματικών τεχνών, της εικόνας και της μουσικής, το Blank, ένα ενημερωτικό site που ασχολείται αποκλειστικά με την εγχώρια (και όχι μόνο) ηλεκτρονική μουσική σκηνή και έχει κερδίσει την αγάπη πολλών fans της σκηνής και διάφορες εγχώριες δισκογραφικές εταιρείες όπως η Genial και η πιο νέα (ηλικιακά) Catblack records.
Τα μεγάλα-πολυπληθή-φεστιβαλικά events έχουν εκλείψει και έχουν δώσει την θέση τους σε αυτά τα μικρότερα αλλά και πιο «ζεστά» parties σε πιο μικρά μαγαζιά ανά την Αθήνα, όπου ο κόσμος περιβάλλει τον dj και επικοινωνεί μαζί του αντί να τον παρακολουθεί από κάμποσα μέτρα μακριά.
Μαγαζιά, ως επί το πλείστον, χωρίς σαφή main floor και vip διαχωρισμό, όπου όλο το μαγαζί αποτελεί ένα κοινό dancefloor. Φυσικά τα φεστιβαλικά events αν και πιο σπάνια, δεν λείπουν εντελώς από την σκηνή. Η hot season κάθε καλοκαιριού βομβαρδίζεται από καθημερινά Blend events στο Cavo Paradiso της Μυκόνου, και οι τελευταίοι χειμώνες φωτίζονται από το Blend Techniques Festival, που έχει διοργανωθεί τέσσερις συνεχόμενες φορές στην Αθήνα και μετατρέπει κάποιες μεγάλες μουσικές σκηνές σε φεστιβαλικούς χώρους στα πρότυπα μεγάλων ευρωπαϊκών διοργανώσεων όπως το Time Warp (που δυστυχώς οι συγκεκριμένες μεγάλες μουσικές σκηνές τις υπόλοιπες ημέρες της χρονιάς διοργανώνουν βραδιές μπουζουκιών, όπως το Gazi Music Hall, το οποίο φέρει μία μεγάλη και καλώς μελετημένη μουσική σκηνή, πολύ ήχο, μεγάλο dancefloor, και εξίσου ευρύχωρο vip area, αλλά επιλέγει να διοργανώνει κυρίως μπουζουκοσυναυλίες, καθώς ο περισσότερος κόσμος στην Ελλάδα μην μπορώντας να αποβάλει τα τουρκομπαρόκ πολιτισμικά του κατάλοιπα, προτιμάει τα μπουζούκια, ενώ οι clubbers αποτελούν ένα μικρότερο αριθμητικά αλλά και πιο «ψαγμένο» καλλιτεχνικά, κοινό.
Είναι γνωστό εξάλλου ότι οι περισσότεροι έλληνες μαγαζατοραίοι, δεν νοιάζονται για την ποιοτική μουσική, και τον ρόλο που αυτή παίζει στον πολιτισμό της χώρας, αλλά ενδιαφέρονται μόνο για το «μπούγιο» και το «μαλλί».
Μεταξύ άλλων λοιπόν ομάδες όπως το Blend και όλες οι προαναφερθείσες μουσικές ομάδες, συμβάλλουν σε έναν πιο συνολικό πολιτισμικό διαφωτισμό που στην Ελλάδα γίνεται ολοένα και πιο αναγκαίος και διδάσκουν στους Έλληνες ότι η έννοια του clubbing είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια της ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής τουτέστιν από House και Techno έως Dubstep και Drum n’ Bass.
Την συγκεκριμένη χρονική στιγμή που διανύουμε, η underground κουλτούρα και η πιο σύγχρονη τάση της House μουσικής που ανέφερα και πριν, το Tech House, κερδίζει συνεχώς έδαφος παγκοσμίως έχοντας ήδη κατακτήσει την Ευρώπη, αντικαθιστώντας την mainstream μορφή διασκέδασης με αυτήν του underground clubbing. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο πολλοί έχουν χαρακτηρίσει, εύστοχα, την House μουσική ως καινούρια pop. Για πρώτη φορά το underground κίνημα κερδίζει συνεχόμενα έδαφος έναντι του mainstream. Η ποσότητα και ποιότητα φαίνεται να συνυπάρχουν σε αυτή την νέα (για την Ελλάδα) μορφή διασκέδασης και τον τρόπο ζωής που απορρέει από αυτήν, που για την Ευρώπη αποτελεί κουλτούρα και παράδοση… και σιγά-σιγά εμπλουτίζει τον πολιτισμό και το nightlife του τόπου, με τις πιο σύγχρονες και εξελιγμένες ευρωπαϊκές τάσεις της ηλεκτρονικής μουσικής…
…μέχρι η House μουσική να φτάσει στο dj booth κάθε νυχτερινού μαγαζιού της χώρας και στο ηχοσύστημα του κάθε café, restaurant, bar, μέχρι και στην τελευταία ταβέρνα αυτής της χώρας…
…και να γίνει η underground η ηλεκτρονική μουσική το soundtrack όχι μόνο της νυχτερινής ζωής του τόπου, αλλά και της οποιασδήποτε στιγμής μέσα στην καθημερινότητα μας… να επιστρέψει το τοπικό clubbing culture εκεί που πάντα άνηκε… under the ground.
TOP 10 MUSIC SELECTIONS FOR 2014/15
- Ryan Crosson – 2011,1 (Original Mix) (Wagon Repair) (2011)
- Jose M., TacoMan, Miguel Lobo – Recycled EP (MOAN) (2013)
- Manolaco, Ikee – Low End EP (Expectancy Records)(2014)
- Ben Grunnel – Into The Sun (Expectancy Records) (2014)
- Rub a Dub – Rebel Drum (Habla Music) (2014)
- Fabio Vi – Ghetto ((Andrew Beat Remix)) (Habla Music) (2013)
- Trigger N’ Slide – Wings Of Fear (Original Mix) (Catblack) (2014)
- Traumer – Hoodlum (Desolat) (2014)
- James Ruskin – Shallow Pool (Blueprint Records) (2014)
- iO (Mulen) – Wild Desert (Original Mix) (Mulen Records) (2014)