Μία κριτική ανάλυση για την ταινία ‘’Ένας χωρισμός’’ (2011) ή Η Σημασία της Δίκαιης Επιλογής.
(Εις.1. Είχα καιρό να δω τόσο καλή ταινία) (Εις.2. Το αν είναι τόσο καλή η ταινία, το καταλαβαίνω περίπου μετά τη μέση, όταν και θέλω να πάρω ένα σημειωματάριο, χαρτί, πακέτο τσιγάρα και να αρχίσω να γράφω σημειώσεις)
Η ταινία ‘’A Separation’’ ήταν η επίσημη εκπροσώπηση του Ιράν στα όσκαρ του 2012, όταν και κέρδισε το βραβείο ξενόγλωσσης. Είναι στα φαρσί.
Ένας άνδρας γύρω στα 35 και η περίπου συνομήλικη σύζυγος του βρίσκονται σε διάσταση, γιατί η γυναίκα θέλει να φύγει. Ο πατέρας του άνδρα έχει Alzheimer και χρειάζεται φροντίδα, η κόρη τους βρίσκεται στην εφηβεία. Θα βρουν μία οικιακή βοηθό για να συνδράμει, η οποία είναι έγκυος, έχει μία μικρή κόρη και έναν άνδρα με οικονομικά και ψυχολογικά προβλήματα. Και φυσικά υπάρχουν και οι δορυφορικοί χαρακτήρες.
Ένα από τα μεγάλα προσόντα της ταινίας, είναι ότι καταπιάνεται με πάρα πολλά θέματα: Το ζήτημα της Θρησκείας και το πώς επηρεάζει την καθημερινότητα, οι συντηρητικές αντιλήψεις στο Ιράν, έμφυλες σχέσεις, ταξικό διακύβευμα, ηθικά διλήμματα. Και μέσα σε αυτόν τον βομβαρδισμό από δεδομένα, τίθεται το ζήτημα της ‘σωστής’ κάθε φορά επιλογής, μέσα από ένα πρίσμα αναλυτικής σπουδής του κάθε χαρακτήρα.
Με άλλα λόγια, η ταινία θα σου δώσει όλα αυτά που χρειάζεται να ξέρεις αλλά δεν θα σου προσφέρει μασημένη τροφή. Και αυτό είναι το ακόμα πιο σπουδαίο χαρακτηριστικό της: Θα δεις όλες τις οπτικές γωνίες και θα τις μελετήσεις. Και όχι μόνο αυτό. Αλλά, καλείσαι να επιλέξεις ποια είναι τελικά η αλήθεια. Ποιος/α την λέει? Αν δεν τη λέει, γιατί? Ποιος έχει δίκιο και γιατί? Ποιο είναι τελικά το δίκαιο? Αυτό θα το αποφασίσει ο θεατής, μέσα σε μια καθηλωτική μυσταγωγία, η οποία καθίσταται ακόμα πιο έντονη λόγω του ρεαλισμού, που επιλέγεται ως κινηματογραφικό μοντέλο εδώ.
Τελικά όμως, μήπως όλοι έχουν δίκιο? Μήπως όλοι ξηγιούνται σπαθί?
Ο δημιουργός, ο Asghar Farhadi είναι τόσο ώριμος και οξυδερκής, που αποφασίζει να δείξει και τα θετικά και τα αρνητικά, όχι μόνο του κάθε χαρακτήρα, αλλά και της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης: Δηλαδή, το Ιράν, ναι, έχει συντηρητισμό, αλλά τελικά αυτός ο φόβος απέναντι στην εξουσία (εκπαιδευτική, αστυνομική, δικαστική, θρησκευτική) αναγκάζει τους πάντες να είναι ειλικρινείς. Κι αν δεν είναι, να έχουν ένα πολύ καλό λόγο γι αυτό.
Η δασκάλα της έφηβης έχει βαρύνουσα γνώμη. Ο ανακριτής είναι εμείς, ρωτάει για να συγκεντρώσουμε εμείς τις πληροφορίες. Ο δικαστής παρουσιάζεται στην αρχή χωρίς να εμφανίζεται και τον βλέπουμε μόνο στο τέλος. Και η φωνή του Θεού δίνεται λίγο από το τηλέφωνο και φυσικά θα παρέμβει μόνο όταν ο κοσμικός νόμος θα βρεθεί σε αδιέξοδο.
Τελικά, οι άνθρωποι αναγκάζονται να ζουν σε μια συνεχιζόμενη και αέναη διαπάλη ανάμεσα στην ειλικρίνεια και την καταπίεση. Και σε αυτό το πλαίσιο, ανάλογα με τις αντιλήψεις, τα βιώματα και τις ανάγκες τους, κάνουν και τις επιλογές τους, οι οποίες καθορίζουν τις πράξεις τους. Και εσύ καλείσαι να αποφασίσεις ποιο είναι το ‘σωστό’ ανάλογα και με τα δικά σου κριτήρια, μέσα σε ένα εντονότατο σασπένς και αγωνία για το τι θα γίνει, που σου προκαλεί η αφήγηση και η κινηματογράφηση.
Η ταινία ολοκληρώνεται με το μοτίβο του εγκιβωτισμού. Με μία ζηλευτή συμμετρία, αποτυπώνεται ο κύκλος της ζωής, το ότι οι ζωές μας είναι μία κουκίδα μέσα στην κοσμική αλήθεια και την θεϊκή παρέμβαση, την μοίρα και τις αποφάσεις μας.
Όσο εμείς βασανιζόμαστε και λυτρωνόμαστε, δίπλα μας η ζωή συνεχίζεται.
Για μένα, μία απόλυτα εύστοχη, πλήρως περιεκτική, απίστευτα πολυεπίπεδη ταινία.
Υ.Γ. Οι χαρακτηρισμοί είναι εύκολοι. ‘Έπος’, ‘Αριστούργημα’ κλπ αλλά δεν έχουν και πολύ νόημα.
Να σου πω πόσο καλή είναι?
Τόσο που να αξίζει να τ’ακούσεις από την έτσι σου επειδή θα την στήσεις Παρασκευή βράδυ και το ξέρεις και το ξέρει, αλλά επιλέγεις να μην την διακόψεις κι ας αναγκαστείς μετά να μην φας βραδινό ώστε να την συναντήσεις στην ώρα σου. Μόνο και μόνο γιατί η ταινία σε έχει γραπώσει και πρέπει και θες να δεις τι θα γίνει. Επιλέγεις να τ’ ακούσεις. Προτιμάς να μην φας.
Τόσο καλή.