Οι αιτήσεις διαβατηρίων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και περισσότεροι από 200.000 Έλληνες, πολλοί από αυτούς απόφοιτοι πανεπιστημιακών σχολών, έχουν μεταναστεύσει από το 2010, κυρίως στη Γερμανία και τη Βρετανία.
Η 24χρονη Κάτια Δημάκου σύντομα, όπως λέει, αποχαιρετά την Ελλάδα. Με μια βαλίτσα στο χέρι και αφού πρόσφατα αποφοίτησε ως σχεδιάστρια επίπλων θα αφήσει την Αθήνα και αφού ταξιδέψει στη Βόρεια Ελλάδα για να αποχαιρετήσει τους παππούδες της και την θεία, τον Σεπτέμβριο, θα μεταβεί στη Γερμανία.
Αν και ανησυχεί για το πώς, μία κοπέλα με μεσογειακό ελληνικό ταπεραμέντο θα προσαρμοστεί σε μια χώρα “άκαμπτων ανθρώπων”, πιστεύει ότι δεν έχει άλλη επιλογή. “Η δική μου γενιά, οι νέοι ανθρώποι δεν βλέπουν το μέλλον τους στην Ελλάδα», μας δηλώνει. “Γιατί δεν δικαιούμαι να έχω μια αξιοπρεπή ζωή;”
Όταν η Κάτια κάνει μια ανασκόπηση των τελευταίων πέντε ετών της οικονομικής κρίσης, δεν φαίνεται να συγκινείται από τις διαπραγματεύσεις για τη διάσωση και την αναχρηματοδότηση του Ελληνικού χρέους, ούτε από τις προσπάθειες του τελευταίου πεντάμηνου που κατέβαλε η Άνγκελα Μέρκελ για την ανεύρεση ενός συμβιβασμού.
Αυτό που πραγματικά την πλήγωσε ήταν να βλέπει τη μητέρα της που από μια οικονομικά ανεξάρτητη νοικοκυρά στην Αθήνα με τη δική της οικειακή βοηθό της, κατέληξε να εργάζεται ως καθαρίστρια το μετρό του Μονάχου, ή όταν αντίκρισε τους γονείς της να ζούνε σε μια γερμανική σκηνή.
Η κατάρρευση της κατασκευαστικής εταιρείας του πατέρα της αρχικά είχε ως επακόλουθο να πουληθεί η εξοχική τους κατοικία στο νησί της Νάξου, στη συνέχεια, ακολούθησαν τα αυτοκίνητα και τα υπάρχοντά τους και, τέλος, πριν από δύο χρόνια, το μεγάλο σπίτι τους στην Αθήνα κατασχέθη από την τράπεζα. Με καμία θέση εργασίας, χωρίς σπίτι και χρήματα, οι γονείς της άφησαν την Ελλάδα, πρώτα για τη Σκωτία και στη συνέχεια για τη Γερμανία, όπου υπάρχει μια μεγάλη ελληνική κοινότητα.
Το συνταξιοδοτικό ταμείο των παππούδων της την βοήθησε μέχρι το πανεπιστήμιο και εν τέλει η Κάτια κατέληξε να φιλοξενείται από την πρώην οικειακή βοηθό της οικογένειας τους, η οποία και η ίδια αγωνίζεται να επιβιώσει καθώς οι εργασίες καθαρισμού στερεύουν. « Όλη αυτή η ιστορία της οικογένειας την πενταετία της κρίσης μοιάζει με ταινία,” συμπληρώνει η φίλη της Εύα Βακλαβά.
Η περίπτωση της Κάτιας Δημάκου μπορεί να είναι ιδιαίτερα δραματική, αλλά η αίσθησή της ότι δεν υπάρχει μέλλον για τους νέους Έλληνες στη χώρα τους είναι ευρέως διαδεδομένη. Η Ελλάδα έχει την υψηλότερη ανεργία στην ΕΕ, η οποία φτάνει το 26 τοις εκατό, αλλά για τις ηλικίες κάτω των 25 ετών είναι σχεδόν 60%. Μετά από έξι χρόνια κρίσης η οικονομία κατέληξε να συρρικνωθεί κατά ένα τέταρτο, και με 4% προβλεπόμενη συστολή της για το φετινό έτος, το μέλλον φαίνεται δυσοίωνο.
Σχεδόν σε κάθε ταβέρνα όπου μαζεύεται νεολαία παρατηρεί κανείς αποχαιρετιστήριες συνάξεις σε εξέλιξη. Την περασμένη Τετάρτη το βράδυ ήταν η σειρά του Σάφη, δάσκαλου Pilates, και της φίλης του και συναδέλφου Daffy, οι οποίοι κατευθύνονται προς στο Λονδίνο. “Τα γυμναστήρια είναι πλέον μια πολυτέλεια, κανείς στην Ελλάδα δεν έχει χρήματα για αυτά», είπε. “Είναι καιρός να προχωρήσω.”
H Bακλαβά συμφωνεί. Αν και εργάζεται ως συντάκτρια στην ελληνική έκδοση του περιοδικού Hello!, κερδίζει μόνο € 400 ($ 587) τον μήνα και ήδη κάνει όνειρα μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ για να ακολουθήσει μια καριέρα στο θέατρο. “Είμαι υπερ-τυχερή», δηλώνει προφανώς ειρωνικά.
“Ένας φίλος από την ίδια παρέα εργάζεται σε μπαρ, παρόλο που και αυτός είναι πτυχιούχος. Είμαστε σχεδόν σε αδιέξοδο και κάθε χρόνο η κατάσταση γίνεται όλο και χειρότερη. ”
Η Βακλαβά στη συνέχεια λέει “Μιλάμε για την κρίση όλη την ώρα, είναι η κύρια συζήτηση. Αλλά είναι δύσκολο έτσι να μην είναι πεσμένο το κέφι μας “, πρόσθεσε, αναφερόμενη στην ελληνική λέξη, συνυφασμένη με τη χαρά ή το πνεύμα.
Αυτό που έδωσε κίνητρο στην Κάτια να μεταναστεύσει είνα, όπως περιγράφει η ίδια: «Βλέποντας τους γονείς μου στην ηλικία των 49 να αλλάζουν ριζικά τη ζωή τους τίποτα δεν μου φαίνεται δύσκολο.” Τώρα έχουν μετακινηθεί σε μια γερμανική κατασκήνωση στην περιοχή των εργατικών κατοικιών έξω από το Μόναχο. Ο πατέρας της έχει εργάζεται ως οδηγός λεωφορείου.
Ωστόσο, ακόμη και αν οι γονείς της δεν είχαν φύγει, η Δημάκου λέει, η ίδια και πάλι θα έφευγε στο εξωτερικό. «Όταν ξεκίνησα την πορεία μου στα 18 μου πάντα φανταζόμουν να μείνω εδώ. Τώρα, όταν μιλάω με τους φίλους μου, οι περισσότεροι από εμάς θέλουν να φύγουν τελείως, γιατί δεν έχουμε καμμία απολύτως προοπτική. ”
Οι αιτήσεις διαβατηρίων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και περισσότεροι από 200.000 Έλληνες, πολλοί από αυτούς απόφοιτοι Σχολών, έχουν φύγει απ΄ την Ελλάδα από το 2010, κυρίως για τη Γερμανία και τη Βρετανία. “Η διαρροή καταρτισμένων επιστημόνων-εγκεφάλων “κατά τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν τεράστια,” λέει ο Κωνσταντίνος Μίχαλος, πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Αθηνών. “Χάνουμε ανθρώπους προς όλα τα κράτη μέχρι και τη Νορβηγία και χάνουμε τα καλύτερα και πιο λαμπρά μυαλά.”
Η έξοδος απ’ τη χώρα ανέρχεται σε περίπου 10 τοις εκατό της συνολικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης του εργατικού δυναμικού, σύμφωνα με τον Λόη Λαμπρινίδη, καθηγητή Οικονομικής Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Εκτιμάται ότι 35.000 γιατροί έχουν εγκαταλείψει την Ελλάδα.
Ο Μίχαλος δεν δείχνει να εκπλήσσεται. “Όταν έχεις έξι από τους 10 νέους χωρίς δουλειά, τι περιμένεις”, τονίζοντας ότι 275.000 επιχειρήσεις έχουν κλείσει τα τελευταία πέντε χρόνια, αφήνοντας 675.000 χωρίς δουλειά, προειδοποιεί: «Πρέπει να κρατήσουμε όσους σκοπεύουν να μεταναστεύσουν αν θέλουμε να αναπτυχθεί η χώρα και πάλι, κι εγώ να επισημάνω στην κυβέρνηση ότι πρέπει να διατηρήσουμε αυτούς τους νέους πτυχιούχους. ”
Η τελική ταπείνωση για την Ελλάδα ήρθε τη Δευτέρα μετά από ένα μαραθώνιο 17 ωρών συνεδριάσεων στις Βρυξέλλες, με τους ηγέτες της ΕΕ. Για να κρατήσει τη χώρα του στη ζωή με ένα τρίτο πακέτο διάσωσης – και να παραμείνουν στο ευρώ – ο πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας, έγινε θύμα εκφοβισμού στο να αποδεχτεί μια συμφωνία που θα σημαίνει ότι η αριστερή κυβέρνηση του η οποία εκλέχθηκε σε μια πλατφόρμα κατά της λιτότητας – πρέπει τώρα να λάβει μέτρα αυστηρής λιτότητας που πολλοί Έλληνες πίστευαν ότι είχαν απορριφθεί στο πρόσφατο δημοψήφισμα.
Σε αντάλλαγμα για τα € 86 δισεκατομμύρια του πακέτου διάσωσης, ο Τσίπρας συμφώνησε για σημαντικές προσαρμογές στις συντάξεις, σχεδόν διπλασιασμό σε πολλούς φόρους προστιθέμενης αξίας, επιβολή αυστηρών ορίων για τις δημόσιες δαπάνες και θεσπίση μέτρων για την απελευθέρωση της οικονομίας. Πιο αμφιλεγόμενη ήταν η δημιουργία ενός ταμείου με € 50 δισ αξίας των ελληνικών δημόσιων περιουσιακών στοιχείων που θα ιδιωτικοποιηθούν ως εξασφάλιση για τη συμφωνία.
Στη συνέχεια Τσίπρας πήγε στην κρατική τηλεόραση για να πει ότι, αν και δεν πιστεύει στο σχέδιο, θα κάνουμε το καλύτερό δυνατό για να το δει να πετυχαίνει.
“Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις», λέει ο Αναστάσης Λώζος, 37 ετών, του οποίου η οικογενειακή επιχείρηση πωλεί συσκευές κουζίνας, έχει δει την πτώση των πωλήσεων της κατά 70 τοις εκατό σε σύγκριση με αυτό το μήνα πέρυσι. «Έχουμε πραγματικά λάβει το μάθημά μας.”
Ο Ρένος Μάκαρης, 37 ετών επίσης, ο οποίος διευθύνει ένα μικρό οικογενειακό κατάστημα στο Θησείο, μια τουριστική περιοχή του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, κοντά στην Ακρόπολη, ήταν τόσο θυμωμένος, τη Δευτέρα που δεν μπορούσε να μιλήσει καθόλου. «Ψήφισα τον Τσίπρα και στις εκλογές και στο δημοψήφισμα, και τώρα κάνει μια τέτοια συμφωνία”
Οι πρόσφατες απώλειες θέσεων εργασίας ήταν στον ιδιωτικό τομέα αλλά το πραγματικό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ο διογκωμένος δημόσιος τομέας, με πολλούς εργαζόμενους να κερδίζουν υψηλούς μισθούς ανεξάρτητα από την απόδοση τους έχοντας τη δυνατότητα να συνταξιοδοτηθούν ήδη από το 48ο έτος της ηλικίας τους με ιδιαίτερα γενναιόδωρες συντάξεις.
Όταν η προηγούμενη κυβέρνηση προσπάθησε να ικανοποιήσει τις περικοπές που απαιτούνται από τους πιστωτές στην Ελλάδα κατά την προηγούμενη συμφωνία διάσωσης, μία ομάδα κατέληξε να συμβολίζει την κρίση. Σχεδόν 600 καθαρίστριες στο υπουργείο Οικονομικών απολύθηκαν τον Αύγουστο του 2013. Κυρίως μεσήλικες μητέρες και οι γιαγιάδες, συμπεριλαμβανομένης της Δέσποινας Kωστοπούλου, 53ων ετών, η οποία είχε εργαστεί στο υπουργείο για 22 χρόνια και στήριζε τον άνεργο σύζυγό της και τις δύο άνεργες κόρες της με τον μηνιαίο της μισθό των € 680.
«Όταν άκουσα στην τηλεόραση ότι θα χάναμε τις δουλειές μας, ήταν σαν να χάναμε τη γη κάτω από τα πόδια μας», λέει. “Δεν πίστευα ότι ένα μάτσο καθαρίστριες ήταν πραγματικά το πρόβλημα της Ελλάδας – ήμασταν ένας εύκολος στόχος.”
Μαζί με πέντε ή έξι συναδέλφους, αποφάσισαν να πάρουν μεγάφωνα και να διαμαρτυρηθούν έξω από το υπουργείο. Ενώθηκαν με τον κόσμο και έστησαν τέντες μένοντας εκεί για 18 μήνες. “Μείναμε εκεί μέσω της βροχής, του χιονιού και του κρύου ενώ δεχτήκαμε και ξυλοδαρμούς από την αστυνομία,” η Κωστοπούλου λέει.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα έκανα κάτι τέτοιο. Γίναμε οι αντίστοιχες Pussy Riot της Ελλάδας. ”
Τέλος, τον Μάιο, ο Τσίπρας συμφώνησε να τις επαναφέρει. Θα ξαναρχίσει αυτό το μήνα, με οκτώ ώρες την ημέρα, αντί για τέσσερις, με τα τρία τέταρτα του προηγούμενου μισθού τους. Στη συνέχεια, μόλις τρεις ημέρες αργότερα, ήρθε η νέα συμφωνία διάσωσης, η οποία απειλεί και πάλι τις θέσεις εργασίας τους.
«Είχαμε ήδη τόση μεγάλη ανυπομονησία να επιστρέψουμε στη δουλειά και τώρα συνέβη αυτό”, λέει η Κωστοπούλου. Αν και έχουν διαβεβαιωθεί ότι δεν θα απολυθούν, αυτό είναι αμφίβολο. “Αυτή τη φορά θα πάω στο ένατο όροφο και πηδήξω. Δεν έχω τη δύναμη να πολεμήσω άλλο. ”
Μια τέτοια διάθεση αγανάκτησης-παραίτησης είναι ευρέως διαδεδομένη. Όταν οι πυρκαγιές σάρωσαν τους λόφους γύρω από την Αθήνα, την Παρασκευή, σκεπάζοντας την πρωτεύουσα με καπνό, πολλοί το είδαν ως συμβολικό. «Η Ελλάδα έχει θέσει τη χώρα σε φωτιά για να διεκδικήσει την ασφάλεια πυρός της», ήταν το “black χιούμορ” στο Twitter. “Είναι ώρα να φεύγουμε από εδώ», λέει η Δημάκου.