Κώστας Νάκος
Ο τίτλος του άρθρου δεν είναι δικός μου. Είναι τίτλος άρθρου της γερμανικής εφημερίδας Tageszeitung, όπως το μετέδωσε η Deutsche Welle. Στο συγκεκριμένο άρθρο γίνεται αναφορά στα ελληνοτουρκικά, με αφορμή τις αγορές νέου πολεμικού εξοπλισμού που πραγματοποιούν τελευταία οι δύο χώρες. Ένα μικρό άρθρο, που θα άξιζε τον κόπο να διαβαστεί (https://www.sofokleousin.gr/oi-eksoplismoi-kai-to-psomi-tou-ftoxou).
Για ακόμη μια φορά δοκιμάστηκαν, αλλά και δοκιμάζονται, οι σχέσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας, ίσως πιο έντονα από κάθε άλλη περίοδο τα τελευταία είκοσι χρόνια. Είδαμε και από τις δύο μεριές κινήσεις ταχτικής, στην σκακιέρα της πολιτικής σκηνής, με προφανή στόχο να σύρει ο ένας τον άλλον στον προαποφασισμένο (από άλλους) διάλογο με τους δικούς του όρους. Σε τέτοιες περιπτώσεις σαφώς και δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα επί μέρους θερμό επεισόδιο, αλλά πρέπει να θεωρείται σίγουρο ότι δεν είναι αυτός ο στόχος.
Με τα γεγονότα, όπως εξελίσσονται, δεν μπορείς να έχεις στάση Πόντιου Πιλάτου, ούτε βέβαια και να ελπίζεις σε μια προσέγγιση ανεξάρτητη από τα αποκαλούμενα “εθνικά συμφέροντα”. Έλειψαν όμως από κόμματα και προσωπικότητες οι ψύχραιμες φωνές, οι ακαδημαϊκές φωνές, που δεν ρίχνουν τουλάχιστον λάδι στη φωτιά. Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Την ίδια στιγμή βέβαια που οι πορείες ειρήνης αποτελούν απλώς μια ανάμνηση, μια νοσταλγία από το παρελθόν. Τότε που διεκδικούσαμε την ειρήνη, ενώ αυτή δεν κινδύνευε.
Τα αποτελέσματα της έντασης λοιπόν δεν άργησαν να φανούν. Οι στόχοι της καλλιεργούμενης έντασης δεν άργησαν να φανούν. Μέσα σε αυτό το κλίμα της “εθνικής έξαρσης” ποιος θα τολμήσει να αρνηθεί την αγορά πολεμικού εξοπλισμού. Και από τις δύο χώρες. Ποιος θα τολμήσει να επικαλεστεί την οικονομική κρίση της πανδημίας την οποία βιώνουμε. Φρεγάτες, αεροσκάφη Rafale, αντιαρματικά όπλα για το Στρατό Ξηράς, τορπίλες βαρέως τύπου για το ΠΝ και νέοι τηλεκατευθυνόμενοι πύραυλοι για την πολεμική αεροπορία. Το παραπάνω εξοπλιστικό πρόγραμμα ”μαμούθ”, σε βάθος 10ετίας, υπολογίζεται ότι θα ανέλθει στο ποσό των 25 δισ. για την Ελλάδα!!! Για ακόμη μια φορά θα μας δανείσουν οι δανειστές για να ταΐσουμε τις επιχειρήσεις τους. Και όταν αυτές οι δαπάνες εμφανιστούν ως δημόσιο χρέος, κανείς δε θα μιλήσει για τους πολεμικούς εξοπλισμούς. Τότε θα εμφανιστεί και πάλι το τέρας του μεγάλου και σπάταλου κράτους. Όμως το κακό θα έχει γίνει. Γιατί όπως έγραψε και η γερμανική εφημερίδα Tageszeitung «Η κατάσταση που διαμορφώνεται θα επιβαρύνει τους πολίτες και των δυο χωρών. Ακόμη και χωρίς καταστροφικό πόλεμο, αυτοί θα “πληρώσουν το μάρμαρο”. Διότι τα χρήματα που θα δοθούν για εξοπλισμούς, θα λείψουν από αλλού».
Και αυτά τα χρήματα δεν είναι λίγα, ούτε και περισσεύουν. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΝΑΤΟ, η Ελλάδα δαπανά ως ποσοστό του ΑΕΠ τα περισσότερα χρήματα από όλους, με μοναδική εξαίρεση αυτή των ΗΠΑ. Για το 2019 οι δαπάνες του (σπάταλου) ελληνικού κράτους έφτασαν περίπου τα 5 δισ. δολάρια (4,9 δισ.) ενώ για την Τουρκία τα 14 δισ. Το τι σημαίνει αυτό για τον μισθωτό γίνεται πολύ πιο εύκολα αντιληπτό όταν διαπιστώνεται ότι η κατά κεφαλή δαπάνη για τους πολεμικούς εξοπλισμούς στην περίπτωση των Ελλήνων είναι 431 δολάρια ανά κάτοικο, ενώ για τον Τούρκο είναι 222 δολάρια. Αν σε αυτά προσθέσουμε και το πρόγραμμα “μαμούθ” των 25 δισ., διαπιστώνουμε ότι οι μισθωτοί θα εργάζονται για να ταΐζουν τους δανειστές.
Το πρόβλημα εδώ όμως δεν είναι μόνο ότι επιβαρύνονται οι μισθωτοί, αλλά σημαντικός παράγοντας είναι και ο τρόπος με τον οποίον επιβαρύνονται. Οι οπαδοί της “ελεύθερης οικονομίας” επικαλούνται συνήθως ένα οικονομικό αξίωμα, που θωρούν ότι με αυτό στοιχειοθετείται η άποψή τους περί ελευθερίας. Το αξίωμα της ελεύθερης συναλλαγής, της ελεύθερης βούλησης στις αγορές και τις πωλήσεις, με βάση τις προτιμήσεις του κάθε αγοραστή. Ένα παράδειγμα. Την υπηρεσία (από οικονομικής άποψης) της εκκλησιαστικής λειτουργίας ορισμένοι επιθυμούν να την αγοράζουν και ορισμένοι όχι, γι’ αυτό και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι πολίτες που δεν την επιθυμούν απαλλάσσονται φορολογικά από αυτήν τη δαπάνη. Στην χώρα μας αυτό δεν ισχύει. Θέλεις δεν θέλεις, απολαμβάνεις δεν απολαμβάνεις το προϊόν της εκκλησιαστικής λειτουργίας, είσαι υποχρεωμένος να το αγοράζεις.
Αν κάτι αντίστοιχο, με αυτό που γίνεται στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης με τις εκκλησιαστικές υπηρεσίες, γίνει και για την αγορά του πολεμικού εξοπλισμού, θα έχουμε πράγματι μια ελεύθερη συναλλαγή, μια οικιοθελή αγορά του συγκεκριμένου προϊόντος. Τι θα συμβεί λοιπόν αν ρωτηθούν, για παράδειγμα, οι Τούρκοι και οι Έλληνες μισθωτοί για το αν επιθυμούν να συμμετέχουν σε αυτήν την αγορά; Αν θα επιθυμούσαν για το 2019 να μην είχαν πληρώσει το ποσόν των 222 και 431 δολαρίων αντίστοιχα, που τους αναλογούσε ανά κάτοικο. Τι θα συμβεί αν ρωτηθούν όλοι οι λαοί αν επιθυμούν να μην πληρώνουν από την τσέπη τους πολεμικούς εξοπλισμούς; Να υπάρχει δηλαδή φορολογική απαλλαγή από αυτήν τη δαπάνη για όποιον/α δεν την επιθυμεί. Και κάπως έτσι γίνεται φανερό ποιος θα είναι ο ζημιωμένος από αυτήν την ελεύθερη συναλλαγή.
Είναι σίγουρο όμως ότι δεν θα πληγούν μόνο τα μονοπώλια του πολέμου, όπως μπορεί ο καθένας να υποθέσει. Ούτε ότι θα ξεπεραστεί το πρόβλημα με ένα παγκόσμιο οικονομικό κραχ. Εδώ γίνεται αναφορά για μια πραγματική κατάρρευση. Η οικονομική παραγωγή θανάτου είναι παντοδύναμη και με δεσπόζουσα θέση στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Η δύναμή της όμως βασίζεται στο ότι πουλάει τα προϊόντα της υποχρεωτικά στους μισθωτούς. Και τα πουλάει υποχρεωτικά γιατί δεν παράγει αξίες χρήσης. Παράγει μόνο τοξικά σκουπίδια*. Γι’ αυτό και δεν δημιουργεί ζήτηση στην αγορά, γι’ αυτό και στις πωλήσεις της δεν λειτουργεί ο οικονομικός νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Στην αγορά αυτών των σκουπιδιών δεν υπάρχει η συγκατάθεση του αγοραστή, παρά μόνο ο εξαναγκασμός. Οι έμποροι του θανάτου, αναγκάζουν τους πολιτικούς των φτωχών χωρών (ως ενδιάμεσους) να υποκύπτουν σε αυτές τις αγορές με κάθε κόστος, αν δεν θέλουν να έχουν πόλεμο. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η στάση της Γαλλίας έναντι της Ελλάδας, που της πουλάει απροκάλυπτη «προστασία», για να την σύρει στην αγορά 6 νέων αεροσκαφών Rafale αλλά και 12 μεταχειρισμένων, όπως παραδέχτηκε ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης.
Στην περίπτωση της συγκεκριμένης αγοράς δεν παραβλέπεται μόνο η ελεύθερη συναλλαγή στα πλαίσια της σημερινής (καπιταλιστικής) οικονομίας, αλλά παραβιάζεται και ένας κανόνας του ανθρώπινου πολιτισμού γενικότερα. Όπως έλεγε και ο Γάλλος οικονομολόγος Γκανίλ στις αρχές του 19ου αιώνα: «Από τα πρώτα βήματα του πολιτισμού οι άνθρωποι καθόρισαν την ανταλλακτική αξία των προϊόντων της εργασίας τους όχι συγκρίνοντάς τα με τα προϊόντα που προσφέρονταν σε αντάλλαγμα, αλλά συγκριτικά με ένα προϊόν που προτιμούσαν».
*Αναλυτικότερα στο βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφορεί με τίτλο «Κοινωνικός Πλούτος και Συσσώρευση του Κεφαλαίου».